LỜI NÓI ĐẦU
1. Chúng ta đang sống trong một giai đoạn mà hệ giá trị nông nghiệp - nông thôn truyền thống đã được định hình bền vững qua hàng nghìn năm đang phải trải qua những biến động lớn. Sự biến động này bắt đầu diễn ra từ đầu thế kỷ XX với quá trình công nghiệp hóa và đô thị hóa do phương Tây mang đến. Sự tiếp xúc và giao lưu với văn hóa xã hội chủ nghĩa từ giữa thế kỷ XX tiếp tục tác động mạnh vào sự biến động này. Quá trình Đổi mới diễn ra từ giữa những năm 1980, và ngay sau đó là sự hội nhập quốc tế một cách tích cực từ những năm 1990, cũng là lúc sự hình thành mạng lưới internet trở thành một tác nhân quan trọng thúc đẩy quá trình toàn cầu hóa diễn ra mạnh mẽ đã đặt dân tộc và nền văn hóa Việt Nam đứng trước những cơ hội phát triển xưa nay chưa từng có, đồng thời phải đối mặt với những thách thức lớn vô cùng, khiến hệ giá trị truyền thống bị rung động đến tận gốc rễ.
Việc xây dựng một hệ giá trị mới phù hợp hơn, giúp cho quốc gia và dân tộc có đủ khả năng miễn dịch để bảo đảm sự phát triển kinh tế phải đi đôi với phát triển văn hóa - con người đã trở thành một nhu cầu bức thiết. Theo quy luật phát triển, hệ giá trị mới sẽ tự phát hình thành. Thời gian hình thành càng dài bao nhiêu thì sự đau đớn của quá trình sinh nở càng lớn bấy nhiêu. Việc đầu tư nghiên cứu để xây dựng hệ giá trị Việt Nam mới theo con đường tự giác sẽ là cách rút ngắn chặng đường chuyển đổi hệ giá trị, làm chủ xã hội, làm chủ cuộc đời.
Ngay từ năm 1996, báo cáo Chính trị tại Đại hội VIII của Đảng đã nêu nhiệm vụ “Hình thành hệ giá trị và chuẩn mực xã hội mớiphù hợp với truyền thống, bản sắc dân tộc và yêu cầu của thời đại”. Hội nghị Trung ương 2 khóa VIII (1996)ra Nghị quyết về định hướng chiến lược phát triển khoa học và công nghệ trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa lại nêu nhiệm vụ “kế thừa và phát huy các giá trị truyền thống văn hóa dân tộc, tiếp thu những tinh hoa văn hóa thế giới, hình thành hệ giá trị và chuẩn mực đạo đức mới”. Song đáng tiếc là đến 13 năm sau, công việc này vẫn giậm chân tại chỗ. “Chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2020” ban hành tháng 5-2009 nhận định: “Nghiên cứu lý luận... chưa làm rõ nhiều vấn đề có liên quan đến văn hóa trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, trong việc xác định những giá trị truyền thống cũng như hệ giá trị mới cần xây dựng, trong việc xử lý các mối quan hệ giữa truyền thống và hiện đại, dân tộc và quốc tế, bảo tồn và phát triển, văn hóa và kinh tế”.
2. Chính là trong bối cảnh đó mà cuốn sách bạn đọc đang cầm trên tay đã được hình thành. Sách là sản phẩm của đề tài khoa học cấp Nhà nước KX.04.15/11-15 “Hệ giá trị Việt Nam trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế” thuộc Chương trình KX.04/11-15 “Nghiên cứu khoa học lý luận chính trị giai đoạn 2011-2015”.
Về mặt lý luận, công trình hướng tới việc: (1) Cung cấp một bộ khung lý luận thỏa đáng và thích hợp cho việc nghiên cứugiá trị và xây dựng hệ giá trị ở Việt Nam và những quốc gia có hoàn cảnh tương tự như Việt Nam. (2) Xác định được hệ giá trị Việt Nam truyền thống, chỉ ra được các đặc trưng cơ bản chi phối chúng, giải thích được nguồn gốc hình thành của các đặc trưng và các giá trị mà mỗi đặc trưng chi phối. (3) Đánh giá thực trạng biến động của hệ giá trị Việt Nam truyền thốngtrong thời điểm hiện nay, những xu hướng biến đổi của các đặc trưng, những thói hư tật xấu đang nảy sinh, những giá trị mới đang hình thành, những nhân tố mới cần được phát huy. (4) Góp phần đẩy mạnh việc nghiên cứu và đào tạo (ở cấp đại học và sau đại học) trong những lĩnh vực liên quan đến văn hóa và con người.
Về mặt thực tiễn, công trình có mục tiêu: (1) Đề xuất một mô hình hệ giá trị Việt Nam mới nói chung, đồng thời trích xuất ra một mô hình rút gọn (hệ giá trị cốt lõi trọng điểm) phục vụ việc xây dựng văn hóa - con người ở Việt Nam trong giai đoạn trước mắt. (2) Bước đầu đề xuất những nhóm giải pháp cơ bản giúp hiện thực hóa được hệ giá trị cốt lõi trọng điểm đã phác thảo. (3) Cung cấp cơ sở cho việc hoạch định chính sách phát triển văn hóa và con người; cho các ngành, các giới, các đơn vị tổ chức và thực hiện việc xây dựng văn hóa và con người đáp ứng các mục tiêu của công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.
3. Hệ giá trị được tiếp cận nghiên cứu theo hướng liên ngành. Phương pháp chính được sử dụng là các phương pháp lý thuyết định tính, trước hết là phương pháp dịch lý, phương pháp hệ thống và phương pháp loại hình. Phương pháp thực nghiệm định lượng điều tra bằng bảng hỏi được sử dụng để hỗ trợ.
Nội dung sách được trình bày trong bốn chương. Chương I xây dựng cơ sở lý luận về giá trị,giá trị văn hóa và hệ giá trị văn hóa. Chương II xác lập hệ giá trị Việt Nam truyền thống với 23 giá trị tập hợp theo năm đặc trưng. Chương III tìm hiểu sự biến động của hệ giá trị Việt Nam truyền thống trong giai đoạn hiện đại: những giá trị nào được bảo tồn, những giá trị nào đang mất đi; những thói hư tật xấu (phi giá trị) nào đang phát sinh, gây tác hại và cần phát triển những giá trị nào để thay thế chúng. Trên cơ sở đó, chương IV đề xuất mô hình hệ giá trị định hướng cốt lõi toàn diện gồm 35 giá trị, mô hình hệ giá trị định hướng cốt lõi trọng điểm gồm 10 giá trị, cùng năm nhóm giải pháp cơ bản giúp hiện thực hóa được hệ giá trị cốt lõi trọng điểm đã phác thảo.
4. Về quy cách trình bày, tất cả các công cụ minh họa được phân thành hai loại là bảng và hình, trong đó tất cả các hình ảnh, sơ đồ, đồ thị đều được gọi chung là hình. Các bảng và hình được đánh số theo chương.
Tất cả các tài liệu chú dẫn được phân thành hai loại là tài liệu tham khảo và tư liệu dẫn chứng.
Tài liệu tham khảo là các công trình nghiên cứu, các thông tin mang tính học thuật, được sắp xếp theo ba hệ chữ viết: chữ Latinh (bao gồm tiếng Việt và các ngôn ngữ sử dụng hệ chữ Latinh), chữ Nga, chữ Hoa và chữ Hàn. Tài liệu tham khảo được dẫn nguồn trong ngoặc vuông, gồm họ tên tác giả (với tác giả người phương Tây thì đặt họ trước, tên và tên cha viết tắt đặt sau), năm xuất bản và sau dấu hai chấm là số trang hoặc mục, vd: [Rokeach M. 1973: 5], [Vương Trí Nhàn 2007: §12]. Tài liệu ngôn ngữ nào thì khi dẫn nguồn ghi tên tác giả bằng ngôn ngữ đó, vd: [Лосский Н. О. 1931: III-2] [李德顺 2005: 57]. Tài liệu tái bản ghi năm xuất bản lần đầu và năm tái bản được dùng để tham khảo, phân cách bằng dấu gạch chéo, vd:[Đào Duy Anh 1938/1951: 22-23]. Trường hợp họ tên tác giả đã được nhắc đến trước đó (và hoàn toàn trùng khít với cách viết ghi trong danh mục tài liệu tham khảo) thì trong ngoặc vuông sẽ chỉ ghi năm xuất bản (và số trang), vd: [1985], [2013: 55].Nếu cả tên tác giả và năm xuất bản đã được nhắc đến rồi thì trong ngoặc vuông sau đó chỉ còn số trang, trong trường hợp này sẽ có thêm chữ “tr.” để phân biệt với số năm, vd: [tr. 10].
Tư liệu dẫn chứng thường là các thông tin trên các báo ngày. Để phân biệt với tài liệu tham khảo, tư liệu dẫn chứng được dẫn nguồn trong dấu móc, vd: {VietNamNet 2005}.
5. Công trình này được hoàn thành với sự đóng góp tận tình, hiệu quả của ThS. Nguyễn Thị Tuyết Ngân và ThS. Nguyễn Thị Thúy Vy − hai thành viên Trung tâm Văn hóa học Lý luận và Ứng dụng – trong việc sưu tầm, xử lý tư liệu, và tổ chức thực hiện đề tài. Trong quá trình thực hiện, đề tài nhận được sự hỗ trợ tích cực của GS.TS. Ngô Đức Thịnh, GS.TS. Hồ Sĩ Quý, GS.TS. Ngô Văn Lệ, PGS.TS. Phan An, PGS.TS. Phan Thu Hiền, TS. Nguyễn Ngọc Thơ. Cuộc điều tra khảo sát hệ giá trị Việt Nam tại các địa phương năm 2014 của đề tài được tiến hành với sự giúp đỡ nhiệt tình của PGS.TS. Trần Kim Phượng (Đại học Sư phạm Hà Nội); ThS. Dương Thu Hà và TS. Nguyễn Thị Phương Thảo (Đại học Sư phạm Nghệ thuật Trung ương); PGS.TS. Dương Quốc Cường (Đại học Ngoại ngữ Đà Nẵng); ThS. Lê Văn Hoa (Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Khánh Hòa); ThS. Phạm Thị Huyền (Trường Cao đẳng Văn hóa, Nghệ thuật và Du lịch Khánh Hòa); ThS. Nguyễn Sơn Hùng (UBND huyện Đồng Nai); TS. Lê Thị Trúc Anh (Học viện Cán bộ Tp. Hồ Chí Minh); TS. Nguyễn Thị Sông Thương (Đại học Đồng Tháp), và TS. Huỳnh Công Tín (Cần Thơ).
Đề tài đã được Hội đồng đánh giá cấp Nhà nước họp ngày 7-1-2016 tại Hà Nội bỏ phiếu nhất trí 100% nghiệm thu ở mức xuất sắc. Trong quá trình hoàn thiện bản thảo, chúng tôi đã nhận được sự góp ý chân tình của các thành viên Hội đồng đánh giá cấp cơ sở và cấp nhà nước gồm: GS.TS. Phạm Xuân Nam, GS.TS. Đinh Xuân Dũng, GS.TSKH. Bùi Văn Ba (Phương Lựu), GS.TS. Phùng Hữu Phú, GS.TS. Dương Phú Hiệp, TSKH. Phan Hồng Giang, GS.TS. Lê Hồng Lý, PGS.TSKH. Lương Đình Hải, GS.TS. Vũ Dũng, GS.TS. Nguyễn Chí Bền, PGS.TS. Trần Quốc Toản, PGS.TS. Mai Quỳnh Nam, GS.TS. Nguyễn Thị Mỹ Lộc.
Không thể không nhắc tới sự đóng góp ý kiến, thảo luận của các nhà khoa học, nhà quản lý tại các cuộc hội thảo về xây dựng hệ giá trị Việt Nam do Đề tài tổ chức tại Tp. Hồ Chí Minh ngày 24-1-2015 và tại Hà Nội ngày 27-1-2015, do Hội đồng Lý luận Trung ương tổ chức tại Hà Nội ngày 27-2-2015, và do Quỹ Hòa bình và Phát triển Việt Nam tổ chức tại Hà Nội ngày 19-5-2015.
Trong quá trình thực hiện đề tài, chúng tôi đã được cơ quan chủ trì là Trường Đại học KHXH & NV - ĐHQG Tp. Hồ Chí Minh tạo mọi điều kiện thuận lợi; Văn phòng các chương trình trọng điểm cấp Nhà nước thuộc Bộ Khoa học & Công nghệ và Ban chủ nhiệm chương trình KH&CN KX.04/11-15 là Hội đồng Lý luận Trung ương thường xuyên kiểm tra giám sát và hướng dẫn tận tình, nhờ vậy mà việc thực hiện đề tài bảo đảm được đúng tiến độ.
Với tất cả, tác giả và nhóm thực hiện đề tài xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành.
Dù cố gắng đến mấy thì cũng khó có cuốn sách nào có thể tránh khỏi hết các sai sót và khiếm khuyết. Bởi vậy, tác giả và Trung tâm Văn hóa học Lý luận và Ứng dụng mong muốn nhận được những ý kiến trao đổi, góp ý chân thành của độc giả. Mọi ý kiến xin gửi về địa chỉ: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it., This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Tp. Hồ Chí Minh, tháng 1-2016
Các bài có liên quan:
- GS.TSKH Trần Ngọc Thêm: “Để hình thành hệ giá trị Việt Nam mới, dân chủ phải đi liền với pháp quyền”
- Ngày Sách và Bản quyền thế giới: Từ văn hóa đọc đến hệ giá trị Việt Nam
- Hội sách Tp. HCM 2016: Ra mắt sách “Hệ giá trị Việt Nam...” và giao lưu với tác giả
Địa chỉ mua sách:
- Tại Tp. HCM, có thể mua tại:
- Trung tâm Văn hóa học Lý luận và Ứng dụng Trường Đại học KHXH & NV: phòng B010, Trường Đại học KHXH & NV, 10-12 Đinh Tiên Hoàng, Q1, ĐT (08) 39104078
- Nhà Xuất bản Văn hóa - Văn nghệ: 88-90 đường Ký Con, phường Nguyễn Thái Bình, Quận 1; Cửa hàng giới thiệu sách: Số 310-310A đường Trần Hưng Đạo, phường Nguyễn Cư Trinh, quận 1, Tp.HCM; Gian hàng đường sách Tp. HCM: GH-03 Nguyễn Văn Bình, quận 1, TP HCM
- Nhà sách Hà Nội: 245 Nguyễn Thị Minh Khai , Q.1
- Nhà sách FAHASA: 40 Nguyễn Huệ, Quận 1
- Hoặc các nhà sách lớn khác
- Tại Hà Nội, có thể mua tại:
- Tổng công ty Sách Việt Nam: 44 Tràng Tiền
- Hoặc các nhà sách lớn khác
- Tại Đà Nẵng, có thể mua tại:
- Nhà sách Đà Nẵng: 76-78 Bạch Đằng
- Mua trực tuyến, sách giao tận nhà hoặc qua bưu điện, đăng ký tại:
