HỌC VIÊN NGUYỄN THỊ LỆ HẰNG
Tên đề tài: “Tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt ở Tiền Giang từ góc nhìn văn hóa học”
Hướng dẫn khoa học: TS. Huỳnh Quốc Thắng
Hội đồng chấm luận văn gồm:
Chủ tịch: GS.TSKH. Trần Ngọc Thêm (Trường ĐH KHXH&NV – ĐHQG TP.HCM)
Thư ký: TS. Trần Long (Trường ĐH KHXH&NV – ĐHQG TP.HCM)
Phản biện 1: TS. Nguyễn Khắc Cảnh (Trường ĐH KHXH&NV – ĐHQG TP.HCM)
Phản biện 2: TS. Phú Văn Hẳn (Viện PTBV Vùng Nam Bộ)
Ủy viên: Huỳnh Quốc Thắng (Trường CĐ Văn hóa Nghệ thuật TPHCM)
Điểm trung bình: 9,5
Bố cục luận văn:
MỤC LỤC 5
PHẦN MỞ ĐẦU 8
1. Lý do chọn đề tài 8
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 9
3. Mục đích nghiên cứu 9
4. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 10
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn 12
6. Phương pháp nghiên cứu và nguồn tư liệu 13
7. Bố cục của luận văn 14
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 15
1.1. Cơ sở lý luận 15
1.1.1. Khái niệm tín ngưỡng 15
1.1.2. Văn hoá tín ngưỡng 20
1.1.3. Tín ngưỡng thờ Mẫu 23
1.2. Tín ngưỡng thờ Mẫu ở Tiền Giang nhìn từ hệ tọa độ văn hóa 25
1.2.1. Không gian văn hoá 25
1.2.2. Chủ thể văn hoá 29
1.2.3. Thời gian văn hoá 34
1.3. Khái quát về đời sống văn hóa tâm linh của người Việt ở Tiền Giang 38
1.4 Tiểu kết Chương 1 40
CHƯƠNG 2. TÍN NGƯỠNG THỜ MẪU NGƯỜI VIỆT Ở TIỀN GIANG NHÌN TỪ BÊN TRONG 42
2.1. Lịch sử tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt ở Tiền Giang 42
2.1.1. Quan niệm của người Việt ở Tiền Giang về tín ngưỡng thờ Mẫu 42
2.1.2. Quá trình hình thành, phát triển tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt ở Tiền Giang 43
2.2. Cấu trúc tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt ở Tiền Giang 46
2.2.1. Hệ thống thần phả và các thần tích liên quan 46
2.2.2. Cơ sở thờ tự 62
2.3. Hoạt động tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt ở Tiền Giang 70
2.3.1. Các dạng nghi lễ 70
2.3.2. Diễn xướng tín ngưỡng dân gian 75
2.4. Tiểu kết Chương 2 83
CHƯƠNG 3. TÍN NGƯỠNG THỜ MẪU NGƯỜI VIỆT Ở TIỀN GIANG
NHÌN TỪ BÊN NGOÀI 85
3.1. Những tương đồng trong tín ngưỡng thờ Mẫu người Việt so với tín ngưỡng thờ Mẫu người Hoa, Chăm, Khmer 85
3.1.1. Có cùng cội nguồn tín ngưỡng bản địa văn hóa nông nghiệp 85
3.1.2. Sự giao lưu văn hóa tín ngưỡng giữa cộng đồng người Việt với người Hoa, Chăm, Khmer 89
3.2. Những khác biệt trong tín ngưỡng thờ Mẫu người Việt so với tín ngưỡng thờ Mẫu người Hoa, Chăm, Khmer 95
3.2.1. Tính dung hợp 95
3.2.2. Tính dị biệt 98
3.2.3. Tính tổng hợp 103
3.2.4. Tính linh hoạt 104
3.2.5. Tính đại chúng 106
3.3. Tín ngưỡng thờ Mẫu người Việt với các hoạt động xây dựng đời sống văn hóa ở Tiền Giang 111
3.3.1. Vị trí, ý nghĩa của tín ngưỡng thờ Mẫu trong đời sống văn hóa 111
3.3.2. Các giá trị của tín ngưỡng thờ Mẫu trong xây dựng đời sống văn hóa 116
3.3.3.Vấn đề bảo tồn và phát huy giá trị của tín ngưỡng thờ Mẫu ở Tiền
Giang trong bối cảnh hội nhập 118
3.4. Tiểu kết chương 3 126
KẾT LUẬN 128
DANH MỤC TÀI LIỆU 131
A/ Tài liệu tham khảo và trích dẫn 131
B/ Tài liệu Internet 135
PHỤ LỤC 136
1. Bảng liệt kê miễu thờ Mẫu của người Việt ở Tiền Giang 137
2. Một số bài rỗi được sử dụng trong lễ cúng miễu, tạ trang ở Tiền Giang 144
3. Một số bài viết liên quan đến tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt ở Tiền Giang 153
4. Một số hình ảnh minh họa 164
HỌC VIÊN TRẦN THỊ MỸ DUYÊN
Tên đề tài: “Đời sống cư dân miệt thứ - U Minh Thượng từ góc nhìn văn hóa học”
Hướng dẫn khoa học: TS. Võ Công Nguyện
Hội đồng chấm luận văn gồm:
Chủ tịch: GS.TSKH. Trần Ngọc Thêm (Trường ĐH KHXH&NV – ĐHQG TP.HCM)
Thư ký: TS. Nguyễn Ngọc Trân Châu (Trường ĐH KHXH&NV – ĐHQG TP.HCM)
Phản biện 1: TS. Huỳnh Quốc Thắng (Trường CĐ Văn hóa Nghệ thuật TPHCM)
Phản biện 2: TS. Phú Văn Hẳn (Viện PTBV Vùng Nam Bộ)
Ủy viên: TS. Võ Công Nguyện (Viện PTBV Vùng Nam Bộ)
Điểm trung bình: 9,0
Bố cục luận văn:
PHẦN MỞ ĐẦU 6
1. Lý do chọn đề tài 6
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 6
3. Mục đích nghiên cứu 7
4. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 7
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn 9
6. Phương pháp nghiên cứu và nguồn tư liệu 9
7. Bố cục của luận văn 10
CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG 11
1.1 Tổng quan về điều kiện tự nhiên và xã hội của vùng Miệt thứ - U Minh Thượng
1.1.1 Một số khái niệm 11
1.1.2 Điều kiện tự nhiên 14
1.1.3 Điều kiện kinh tế – xã hội 20
1.2 Chủ thể văn hóa 21
1.3 Thời gian văn hóa 25
1.4 Không gian văn hóa 28
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 35
CHƯƠNG 2. ĐỜI SỐNG VĂN HÓA VẬT CHẤT CỦA CƯ DÂN MIỆT THỨ - U MINH THƯỢNG 37
2.1 Hoạt động kinh tế 37
2.1.1 Làm ruộng 37
2.1.2 Nuôi cá 39
2.1.3 Khai thác cá bằng đìa 39
2.1.4 Nuôi ong (nghề ăn ong) 41
2.1.5 Nghề lấy lông chim 43
2.1.6 Nghề đi biển 44
2.1.7 Nghề chằm lá, đan cần xé 45
2.2 Văn hóa ăn 47
2.2.1 Quan niệm và phong cách ăn uống 48
2.2.2 Chế biến thức ăn 49
2.3 Văn hóa mặc 55
2.3.1 Trang phục trong lao động sản xuất & sinh hoạt thường ngày 56
2.3.2 Trang phục trong ngày lễ, tết, đám cưới 57
2.3.3 Trang phục trong lễ tang 59
2.3.4 Trang sức 60
2.4 Văn hóa ở 60
2.4.1 Quan niệm về nhà ở 60
2.4.2 Nguyên tắc cất nhà của cư dân Miệt thứ - U Minh Thượng 61
2.4.3 Vật liệu cất nhà 62
2.4.4 Các kiểu nhà ở 63
2.5 Văn hóa đi lại 66
2.5.1 Hệ thống giao thông 66
2.5.2 Phương tiện giao thông 69
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 72
CHƯƠNG 3. ĐỜI SỐNG VĂN HÓA TINH THẦN CỦA CƯ DÂN MIỆT THỨ - U MINH THƯỢNG 74
3.1 Tổ chức xã hội 73
3.2 Phong tục tập quán 75
3.2.1 Nếp sống gia đình 75
3.2.2 Nếp sống trong quan hệ xã hội 79
3.3 Tín ngưỡng, tôn giáo 82
3.3.1 Tín ngưỡng 81
3.3.2 Tôn giáo 87
3.4 Văn học, Nghệ thuật 90
3.4.1 Văn học dân gian 91
3.4.2 Câu đố 91
3.4.3 Truyện kể 94
3.4.4 Vè 94
3.4.5 Ca dao 99
TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 104
PHẦN KẾT LUẬN 105
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 110
PHỤ LỤC 113
HỌC VIÊN NGUYỄN XUÂN DINH
Tên đề tài: “Đời sống văn hóa của người Việt công giáo ở miền Tây Nam Bộ (trường hợp Bến Tre và Sóc Trăng)”
Hướng dẫn khoa học: TS. Phan Văn Dốp
Hội đồng chấm luận văn gồm:
Chủ tịch: PGS.TS. Phan Thu Hiền (Trường ĐH KHXH&NV – ĐHQG TP.HCM)
Thư ký: TS. Đinh Thị Dung (Trường ĐH KHXH&NV – ĐHQG TP.HCM)
Phản biện 1: PGS.TS. Trần Hồng Liên (Viện PTBV Vùng Nam Bộ)
Phản biện 2: TS. Trần Ngọc Khánh (Trường ĐH KHXH&NV – ĐHQG TP.HCM)
Ủy viên: TS. Phan Văn Dốp (Viện PTBV Vùng Nam Bộ)
Điểm trung bình: 8,1
Bố cục luận văn:
DẪN LUẬN 7
1. Lý do chọn đề tài 7
2. Mục đích nghiên cứu 11
3. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 13
- Những công trình nghiên cứu về Công giáo Việt Nam nói chung 13
- Những công trình nghiên cứu về Công giáo Tây Nam Bộ 16
- Những vấn đề tồn tại trong nghiên cứu Công giáo ở Tây Nam Bộ và hướng nghiên cứu của luận văn 20
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 21
- Đối tượng nghiên cứu 21
- Phạm vi nghiên cứu 22
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn 22
- Về khoa học 22
- Về thực tiễn 23
6. Phương pháp nghiên cứu và nguồn tài liệu 23
- Phương pháp nghiên cứu 23
- Nguồn tư liệu 25
7. Bố cục của luận văn 25
CHƯƠNG 1 NHỮNG TIỀN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 27
1.1. Các khái niệm 27
1.1.1. Văn hoá 27
1.1.2. Văn hoá với văn minh, văn hiến, văn vật 28
1.1.3. Tiểu văn hoá 29
1.1.4. Đời sống văn hoá 29
1.1.5. Tôn giáo, Ki-tô giáo, Công giáo 30
1.1.6. Chức năng của tôn giáo 32
1.1.7. Nhu cầu tôn giáo 33
1.1.8. Quan hệ giữa tôn giáo và văn hoá 33
1.2. Các lý thuyết giải thích 34
1.2.1. Lý thuyết loại hình văn hoá 34
1.2.2. Lý thuyết chức năng 34
1.2.3. Lý thuyết cấu trúc 35
1.3. Tổng quan về cộng đồng Công giáo hai tỉnh Bến Tre và Sóc Trăng 35
1.3.1. Điều kiện tự nhiên - xã hội 35
1.3.2. Nguồn gốc dân cư và lịch sử cộng đồng Công giáo 41
CHƯƠNG 2 ĐỜI SỐNG VẬT CHẤT 52
2.1. Ăn uống 52
2.1.1. Ẩm thực Việt Nam nói chung 52
2.1.2. Ẩm thực Tây Nam Bộ 53
2.1.3. Ẩm thực Công giáo 62
2.2. Trang phục 67
2.2.1. Trang phục Việt Nam nói chung 67
2.2.2. Trang phục Tây Nam Bộ 69
2.2.3. Trang phục Công giáo 76
2.3. Nhà ở 80
2.3.1. Đặc điểm chung của ngôi nhà người Việt 80
2.3.2. Nhà ở của người Việt Tây Nam Bộ 81
2.3.3. Nhà ở của người Công giáo 86
Tiểu kết chương 2 89
CHƯƠNG 3 ĐỜI SỐNG TINH THẦN 91
3.1. Nguyên tắc đức tin 91
3.1.1. Kinh Thánh, giáo lý, giáo luật 91
3.1.2. Công đồng Vatican II 93
3.2. Chính sách của Nhà Nước và chủ trương của Giáo hội Việt Nam 95
3.2.1. Chính sách của Đảng, Nhà Nước 95
3.2.2. Chủ trương của Giáo hội Việt Nam 97
3.3. Thể hiện đức tin trong thực tế 99
3.3.1. Thế giới quan 99
3.3.2. Hành đạo cộng đoàn, giáo xứ 102
3.3.3. Hành đạo gia đình, cá nhân 109
3.4. Hội nhập của Công giáo vào dân tộc 118
3.4.1. Thờ kính tổ tiên 119
3.4.2. Lòng đạo đức bình dân 123
3.4.3. Nghệ thuật 124
3.4.4. Đoàn thể xã hội 131
3.4.5. Thực hiện pháp luật, tham gia kháng chiến 132
3.4.6. Đối thoại với các tôn giáo 134
Tiểu kết chương 3 135
CHƯƠNG 4 TỔ CHỨC XÃ HỘI 138
4.1. Tổ chức giáo hội Công giáo Việt Nam 138
4.1.1. Hội đồng giám mục 138
4.1.2. Giáo tỉnh, giáo phận 139
4.2. Tổ chức giáo xứ 143
4.2.1. Giáo xứ 143
4.2.2. Hội đồng mục vụ giáo xứ 152
4.2.3. Các đoàn thể giáo xứ 159
4.3. Vai trò của giáo xứ 162
4.3.1. Nhà thờ 163
4.3.2. Linh mục chính xứ 165
4.3.3. Các tu sĩ 167
4.3.4. Các hội đoàn 169
4.3.5. Những người đồng đạo 169
Tiểu kết chương 4 171
KẾT LUẬN 173
TÀI LIỆU THAM KHẢO 178
PHỤ LỤC 191
