Giá trị đạo đức truyền thống của phụ nữ Việt Nam được hình thành, giữ gìn, phát huy qua nhiều thế hệ, nhiều giai đoạn phát triển của đất nước. Trong quá trình phát triển, hệ giá trị đạo đức đó luôn theo đúng quy luật phủ định của phủ định, trong đó tính chất kế thừa là điều kiện, tiền đề cho sự ra đời, phát triển của cái mới thay thế cái cũ, là yếu tố đảm bảo cho giá trị mới hình thành, được khẳng định, phát triển một cách vững chắc. “Hệ giá trị đạo đức truyền thống của phụ nữ Việt được thể hiện ở lòng yêu nước, tình nhân ái, đức hy sinh, trí thông minh, tiêu biểu cho nhân cách Việt Nam. Tám chữ vàng anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang mà Bác Hồ kính yêu cùng nhân dân trao tặng phụ nữ nước ta, chính là sự đúc kết một cách sâu sắc truyền thống vẻ vang, phẩm giá cao đẹp đó” (1). Lòng yêu nước nồng nàn, khí phách anh hùng, kiên cường, trung hậu, đảm đang, thủy chung, yêu thương gia đình, phát triển tinh hoa văn hóa dân tộc là giá trị đạo đức phổ quát, bền vững được hình thành, rèn luyện, phát triển trong tiến trình lịch sử của dân tộc. Đây là những hạt nhân trung tâm trong việc hình thành, phát triển lối sống của người phụ nữ nông thôn hiện nay.
Lối sống của người phụ nữ nông thôn là tổng hòa những hoạt động sống mang tính ổn định, được vận hành theo những chuẩn giá trị đạo đức của phụ nữ Việt Nam, tạo nền tảng để xã hội phát triển bền vững. Xây dựng lối sống lành mạnh chính là ngọn nguồn, động lực tinh thần giúp cho người phụ nữ nông thôn vượt qua mọi khó khăn, thử thách, những tác động tiêu cực của điều kiện khách quan. Trong quá trình xây dựng lối sống của người phụ nữ nông thôn, việc kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống phụ nữ Việt Nam là một tất yếu, thể hiện rõ tính quy luật của quá trình phát triển. Bởi vì, trong lĩnh vực đạo đức, truyền thống là tiền đề, nền tảng của hiện đại, còn hiện đại là sự kế thừa, tiếp nối của truyền thống, hay nói cách khác là truyền thống đã được hiện đại hóa. “Đây là quá trình tiếp thu có chọn lọc, lan tỏa các giá trị đạo đức trong điều kiện mới, để hình thành ở người phụ nữ nông thôn có lòng yêu nước, sức khỏe, tri thức, kỹ năng nghề nghiệp, năng động, sáng tạo, có lối sống văn hóa, lòng nhân hậu; định hướng các giá trị đạo đức, phẩm chất phụ nữ Việt Nam, đáp ứng yêu cầu phát triển của xã hội trong thời kỳ mới” (2).
Các phẩm chất đạo đức truyền thống phụ nữ Việt Nam được biểu hiện trong hoạt động sống của phụ nữ nông thôn, có những khác biệt so với lối sống của phụ nữ thành thị, điều này xuất phát từ môi trường sống, trình độ học vấn, quan hệ xã hội… đồng thời khẳng định tính chủ thể của người phụ nữ nông thôn. Những giá trị đạo đức mà người phụ nữ nông thôn tiếp biến vào trong lối sống của họ có ý nghĩa hết sức quan trọng, không chỉ trong việc khẳng định sức sống của nó mà còn là động lực bên trong, chất kích thích lớn nhất để họ tự giác, hứng thú, quyết tâm vươn lên làm gia tăng tri thức, hình thành lối sống mới phù hợp với yêu cầu của thực tiễn. Ngoài ra, nó còn tạo khả năng cho người phụ nữ nông thôn tính chủ động, sáng tạo trong việc tham gia hoạt động kinh tế, văn hóa, cộng động, xây dựng gia đình tiến bộ, hạnh phúc.
Việc xây dựng lối sống của người phụ nữ nông thôn là quá trình hoàn thiện, hiện thực hóa, bổ sung, phát triển các giá trị đạo đức truyền thống phụ nữ Việt Nam trong điều kiện mới. Ngược lại, các giá trị đạo đức truyền thống phụ nữ Việt Nam được chuyển tải vào trong nhận thức, chuyển hóa thành hành động của người phụ nữ nông thôn, với cấp độ chuyển hóa đạt đến trình độ cao, trở thành tài sản trí tuệ, phẩm chất của mỗi người. Đây là phẩm chất đạo đức tốt đẹp, góp phần thể hiện vai trò làm vợ, làm mẹ của người phụ nữ, đồng thời khẳng định vị thế của người phụ nữ trong gia đình, cộng đồng, xã hội.
Trong những năm qua, việc giải quyết mối quan hệ này, nhất là việc phát huy vai trò của giá trị đạo đức truyền thống phụ nữ Việt Nam trong xây dựng lối sống của người phụ nữ nông thôn đã giúp cho hệ giá trị đạo đức truyền thống được kế thừa, tiếp thu có chọn lọc, lan tỏa trong cuộc sống, từng bước nâng cao nhận thức, vai trò, bổ sung, tạo sự chuyển biến tích cực trong xây dựng lối sống mới. Tuy nhiên, phụ nữ nông thôn nước ta ít có điều kiện học tập, giao lưu, thụ hưởng các giá trị văn hóa tinh thần, trình độ văn hóa thấp, sự hiểu biết xã hội hạn chế, chịu sự tác động mạnh mẽ từ những hủ tục, tập quán truyền thống lạc hậu, sự đối xử trọng nam, khinh nữ. Bản thân phụ nữ nông thôn vẫn giữ lối sống khép kín, chưa thực sự mạnh dạn tham gia các hoạt động văn hóa, xã hội. Nhận thức về quyền lợi của họ còn nhiều hạn chế, tư tưởng an phận, tự ti còn phổ biến, đặc biệt đối với phụ nữ có trình độ văn hóa thấp.
Giải quyết mối quan hệ giữa giá trị đạo đức truyền thống của phụ nữ Việt Nam với xây dựng lối sống của người phụ nữ nông thôn hiện nay cần giải quyết mâu thuẫn giữa yêu cầu phát huy các giá trị trong bối cảnh hiện thực cuộc sống đang diễn biến phức tạp với nhiều bất cập, bất công còn tồn tại trong xã hội. Cùng với đó, cần khắc phục xu hướng tuyệt đối hóa vai trò truyền thống, phủ nhận hiện đại dẫn đến bảo thủ, hoài cổ, phục cổ. Khắc phục xu hướng xem thường, phủ nhận các giá trị đạo đức truyền thống, chạy theo lối sống thực dụng, cá nhân. Hiện nay, trước những tác động của mặt trái kinh tế thị trường, xu thế hội nhập quốc tế, sự giao thoa giữa các nền văn hóa, nhất là việc len lỏi, thâm nhập của lối sống phương Tây đã đưa đến tình trạng nhiều phụ nữ nông thôn chạy theo xu hướng học theo lối sống buông thả, lập dị. Những hiện tượng tiêu cực này nếu không được kiểm soát, ngăn chặn, định hướng kịp thời sẽ lan rộng, ảnh hưởng không nhỏ tới giá trị đạo đức truyền thống đạo đức phụ nữ Việt Nam, làm suy thoái lối sống của phụ nữ nông thôn.
Giải quyết tốt mối quan hệ giữa giá trị đạo đức truyền thống của phụ nữ Việt Nam với xây dựng lối sống của người phụ nữ nông thôn hiện nay là hết sức cần thiết. Để thực hiện có hiệu quả vấn đề này, cần tập trung vào việc xây dựng môi trường xã hội lành mạnh, tăng cường giáo dục ý thức pháp luật nhằm tạo điều kiện phát huy giá trị đạo đức truyền thống phụ nữ Việt Nam trong xây dựng lối sống văn hóa của người phụ nữ nông thôn hiện nay. Phát huy vai trò của hội phụ nữ địa phương trong việc tuyên truyền, giáo dục, chăm lo, bảo vệ quyền lợi của người phụ nữ nông thôn. Kết hợp chặt chẽ việc kế thừa giá trị đạo đức truyền thống phụ nữ Việt Nam gắn với việc tiếp thu những tinh hoa giá trị đạo đức của nhân loại, nhằm xây dựng lối sống của người phụ nữ nông thôn theo hướng văn minh, hiện đại. Quan tâm đầu tư, đổi mới cơ chế, chính sách nhằm nâng cao trình độ dân trí nói chung, trình độ văn hóa, hiểu biết xã hội của người phụ nữ nông thôn nói riêng để họ có cơ hội, điều kiện thực hiện tốt chức năng của mình, tích cực, chủ động tham gia vào xây dựng nông thôn mới. Trong quá trình thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước cần khẳng định vai trò, vị trí quan trọng của người phụ nữ nông thôn đối với sự ổn định của xã hội, hạnh phúc của gia đình.
Phát huy tính tích cực, chủ động của người phụ nữ nông thôn trong việc tự giáo dục, nhằm nâng cao trình độ mọi mặt, hiểu biết về vai trò, tầm quan trọng của các giá trị đạo đức truyền thống phụ nữ Việt Nam trong xây dựng lối sống để họ vượt qua khỏi định kiến giới, dám nghĩ, dám làm, tin vào thành công, có ý chí, năng lực, bản lĩnh. Tự giác, thường xuyên rèn luyện, tu dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống. Không ngừng học tập vươn lên trong lao động sản xuất, phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo; nâng cao kiến thức văn hóa; thực hành phương pháp khoa học trong nuôi dạy con cái, chăm sóc gia đình…
Như vậy, lối sống của người phụ nữ nông thôn được hình thành, phát triển trên nền tảng hệ giá trị đạo đức của phụ nữ Việt Nam ở những giai đoạn lịch sử khác nhau. Các giá trị đạo đức đó làm nên tâm hồn, lối sống người phụ nữ Việt Nam nói chung, phụ nữ nông thôn nói riêng từ quá khứ đến hiện tại, tạo động lực quan trọng để người phụ nữ nông thôn tiếp thu, bổ sung để hoàn thiện lối sống của mình. Ngược lại, lối sống văn hóa lành mạnh của người phụ nữ nông thôn được củng cố, phát triển cả về nhận thức, thái độ, tình cảm, hành động sẽ tác động trực tiếp đến việc bổ sung, phát triển hệ giá trị đạo đức truyền thống phụ nữ Việt Nam trong thời kỳ mới. Sự thống nhất hai mặt giúp người phụ nữ nông thôn phát huy vai trò của mình trong việc xây dựng gia đình, xã hội, để họ đứng vững trước tác động tiêu cực của kinh tế thị trường, toàn cầu hóa cũng như những tác động của các sản phẩm văn hóa độc hại, ngoại lai.
___________
1. Hội LHPN Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu phụ nữ toàn quốc lần thứ VIII, Nxb Phụ nữ, Hà Nội, 1997, tr.90.
2. Quyết định số 343/QĐ-TTg, ngày 12 - 3 - 2010 của Thủ tướng Chính phủ về việc Phê duyệt đề án tuyên truyền, giáo dục phẩm chất, đạo đức phụ nữ Việt Nam thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước giai đoạn 2010 - 2015.
Nguồn: Tạp chí VHNT số 399, tháng 9 - 2017
