b. Thành phố Chu Hải là một thành phố cấp 2 trực thuộc tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc. Xét về điều kiện tự nhiên, kinh tế – xã hội, Chu Hải có những đặc điểm khá giống với Vũng Tàu: là thành phố biển, nằm trong tam giác kinh tế trọng điểm phía Nam Trung Hoa (Tam giác Châu Giang(*): Quảng Châu – Hồng Kông – Macau), có những điều kiện tự nhiên (núi, bãi biển, phong cảnh thiên nhiên) để phát triển du lịch. Chu Hải có diện tích tự nhiên 1514 km2 (diện tích nội thị là 705 km2), dân số 1.200.000 người (dân số nội thị là 436.000 người (2000)), GDP đầu người khoảng 3500 USD/năm. Chu Hải có hai cảng biển lớn, hệ thống đường bộ khá hoàn chỉnh nối liền các thành phố lớn như Quảng Châu, Thẩm Quyến, Hồng Kông, Macau v.v. Số du khách đến Chu Hải hằng năm rất cao, cụ thể năm 2002 là 53.000.000 người [http://www.zhuhai.gov.cn]. Trong bài viết này, chúng tôi tập trung chủ yếu vào khu vực nội thị thành phố Chu Hải, trung tâm thu hút gần như toàn bộ số du khách đến Chu Hải hàng năm.
Nếu đem Vũng Tàu so sánh với khu vực nội thị của Chu Hải, ta thấy khu vực nội thị Tp. Chu Hải có diện tích lớn gấp 4 lần, dân số gấp 3 lần, GDP đầu người gấp 5 lần, số du khách nhiều gấp 18 đến 20 lần Vũng Tàu. Điều đó cho thấy Chu Hải có những điều kiện thuận lợi hơn trong phát triển kinh tế – xã hội và trên thực tế đã có những bước nhảy kì diệu. Song đứng ở góc độ phát triển du lịch, cả Vũng Tàu và Chu Hải đều có những điều kiện tương tự nhau, do vậy độ chênh lệch quá lớn trong tổng số du khách hằng năm của hai thành phố cho thấy tiềm năng phát triển du lịch của Vũng Tàu chưa khai thác đúng mức, đúng hiệu quả.
2. Kinh nghiệm phát triển du lịch của Tp. Chu Hải:
Đặc điểm nổi bật của chiến lược phát triển của thành phố Chu Hải là vận dụng tối đa điều kiện tự nhiên sẵn có kết hợp với chính sách đầu tư cho du lịch để phát triển. Trong chiến lược ấy, yếu tố con người, yếu tố sản phẩm du lịch nhân tạo là quan trọng hơn. Trên thực tế, Chu Hải đã thành công trong việc sáng tạo và đưa các sản phẩm du lịch nhân tạo vào khai thác. Bởi lẽ, nếu Chu Hải chỉ đơn thuần dựa vào điều kiện tự nhiên, Chu Hải khó có thể thu hút hàng chục triệu du khách mỗi năm như hiện nay vì nếu so sánh với các địa phương khác ở Trung Quốc, điều kiện tự nhiên ở Chu Hải chưa phải là lý tưởng. Thế thì, những bí quyết nào đã làm nên sự thành công của Chu Hải?
Đầu tiên, đó là chính sách “đánh bóng” cho Chu Hải. Thành lập năm 1979, Chu Hải đi lên từ một làng đánh cá nghèo nàn ven biển, là một địa phương hiếm có trên bản đồ du lịch Trung Quốc trước đó. Cùng với những thành quả kinh tế đạt được từ khi thực hiện chính sách mở cửa và quy chế đặc khu kinh tế mở, Chu Hải đã bắt đầu đánh bóng hình ảnh của mình bằng các hoạt động rất tích cực. Chu Hải tự xây dựng cho mình những danh hiệu hết sức ấn tượng như “thành phố hoa”, “thành phố màu xanh”, “thành phố lãng mạn”, “thành phố của tình yêu”, “thành phố mỹ nhân ngư(*)”; hoặc xây dựng con đường đẹp nhất ven biển Chu Hải thành “con đường tình yêu” v.v. Đi đôi với việc xây dựng các danh hiệu ấy là chính sách quản lý, duy trì và phát triển danh hiệu. Trên thực tế, Chu Hải đã phải đầu tư rất nhiều công sức, tiền của để bảo vệ các danh hiệu của mình trước sự phát triển vũ bão của các địa phương khác trên đất nước Trung Quốc rộng lớn. Những nỗ lực của Chính phủ và người dân Chu Hải đã được đền bù xứng đáng, vào những năm cuối thế kỷ 20, Chu Hải được Uỷ ban quốc gia Trung Quốc trao tặng danh hiệu “thành phố du lịch điển hình”, được Liên hiệp quốc bình chọn là “thành phố tiêu biểu cho công cuộc nâng cao môi trường sống của nhân loại”. Song, có lẽ phần thưởng lớn hơn cả chính là số lượng du khách hàng năm tăng đột biến, từ con số vài triệu người những năm bắt đầu xây dựng đã tăng lên hơn 50 triệu người chỉ sau hơn 20 năm xây dựng, doanh thu hàng tỷ đô la mỗi năm.
Thứ hai, Chu Hải năng động và linh hoạt trong việc nắm bắt ưu thế về vị trí địa lý của mình để phục vụ du lịch. Vì nằm trong tam giác phát triển kinh tế Nam Trung Hoa (tam giác Châu Giang), Chu Hải nằm trong bán kính của khu vực dân cư có mức sống vào loại cao nhất Trung Quốc. Chu Hải lại nằm trên tam giác kinh tế Quảng Châu – Hồng Kông – Macau, một vị trí lý tưởng để trở thành một điểm dừng chân của du khách thập phương. Nắm bắt được cơ hội ấy, Chu Hải đã tích cực xây dựng hệ thống hạ tầng giao thông, cơ sở vật chất phục vụ du lịch (như các khu du lịch(*), dịch vụ lưu trú, các dịch vụ giải trí đi kèm v.v.) và công tác đào tạo nguồn nhân lực cho du lịch. Đặc điểm năng động này của Chu Hải đã giúp thành phố này dần nổi lên, trở thành một trung tâm du lịch nổi tiếng của khu vực đồng bằng Châu Giang.
Thứ ba là Chu Hải có tầm nhìn xa và rộng. Người Chu Hải không chỉ thu hút du khách đến một lần mà ngược lại khiến cho du khách coi vùng đất này là một điểm hẹn lý tưởng. Mặt khác, Chu Hải đã và đang muốn giới thiệu với thế giới về một Chu Hải năng động không chỉ có cảnh đẹp thiên nhiên, những bờ biển lý tưởng v.v. mà còn là một thiên đường giải trí. Để làm được như vậy, Chu Hải tự đầu tư để xây dựng thành một thành phố du lịch có công nghệ giải trí cao cấp và phổ quát. Chu Hải tập trung tổ chức các hoạt động giải trí, thể thao mang tính quốc tế nhằm quảng bá hình ảnh du lịch của thành phố mình. Chu Hải xây dựng chiến lược xây dựng Chu Hải không chỉ là một trong mười mấy thành phố mở cửa kinh tế của Trung Quốc mà còn là một thành phố của văn hóa, của công nghệ giải trí của thế giới. Trong số các hoạt động thường niên, “Trình diễn Công nghệ hàng không quốc tế Chu Hải”(Zhuhai International Air Show), “đua xe thể thức 1”, “Liên hoan phim và văn hóa Chu Hải”, các giải thể thao v.v.. là các hoạt động trọng tâm mà ngành du lịch địa phương cùng phối hợp chặt chẽ với các ngành có liên quan cùng tổ chức. Dần dà, Chu Hải trở thành trung tâm của các sự kiện thể thao – giải trí lớn của khu vực Nam Trung Hoa. Sự phối hợp nhịp nhàng này của các ngành, cấp còn thể hiện chính sách nhất quán của lãnh đạo Tp. Chu Hải.
Với những gì Chu Hải đã và đang làm được kể trên, Chu Hải xứng đáng để Vũng Tàu học tập từ mô hình tổ chức khai thác công nghệ du lịch.
3. Thử đề xuất hướng đi cho ngành du lịch Vũng Tàu
a. Ở một mức độ nhất định, Vũng Tàu có thể được xem là một trong những địa phương năng động và đi đầu trong ngành du lịch nước ta. Bên cạnh đó, Vũng Tàu với sự giúp sức của ngành dầu khí đã tự xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng thuộc loại tốt nhất Việt Nam để phục vụ sự nghiệp phát triển kinh tế – xã hội tại địa phương. Trong số đó có không ít những công trình phục vụ du lịch, chẳng hạn trường đua chó, dịch vụ du lịch kết hợp tắm biển – leo núi v.v. Vũng Tàu cũng đã kịp ghi tên mình vào danh sách các địa phương có con đường đẹp nhất Việt Nam (đường Hạ Long). Nói chung, Vũng Tàu đang trong thời kì chỉnh trang đô thị và tôn tạo vẻ đẹp tự nhiên để phát triển du lịch. Mặt khác, trong một thời gian ngắn, khi cầu Phú Mỹ đã hoàn thành, khoảng cách giữa Tp. Hồ Chí Minh và Vũng Tàu sẽ được rút ngắn, cơ hội thu hút khách du lịch của Vũng Tàu càng tăng lên.
Tuy nhiên, mặc dù với nhiều nỗ lực, Vũng Tàu vẫn chưa thực sự trở thành thành phố du lịch nghỉ dưỡng lý tưởng, bởi lẽ Vũng Tàu còn thiếu các sản phẩm du lịch nhân tạo, nói cách khác là thiếu công nghệ du lịch – giải trí, điều mà Chu Hải đã làm được. Hiện nay, các chính sách phát triển du lịch của các địa phương ven biển nam Trung Bộ như Bình Thuận, Ninh Thuận, Khánh Hòa đang được triển khai xây dựng. Đến khi hoàn thành, nếu Vũng Tàu không tự hoàn thiện mình sẽ phải chia sẻ số lượng du khách cho các địa phương nói trên. Trong khuôn khổ của bài viết này, chúng tôi thử đề xuất một số kiến nghị xây dựng hướng đi hợp lý cho ngành du lịch Vũng Tàu nhìn từ góc độ văn hóa.
b. Thử đề xuất hướng phát triển
Vũng Tàu nên kết hợp khai thác tài nguyên thiên nhiên và tài nguyên con người cho phát triển du lịch. Trường hợp Chu Hải có thể là một mô hình mẫu, Vũng Tàu vận dụng vào điều kiện thực tế trên cơ sở sàng lọc và lựa chọn. Các loại hình giải trí như “đua chó” là hết sức cần thiết nhưng tất cả phải tạo ra được một phong cách chung. Điều đó có nghĩa là các hoạt động giải trí phải được tổ chức thường xuyên và hấp dẫn, loại hình phong phú tránh nhàm chán, tạo nên một phong cách riêng cho Vũng Tàu. Nếu Huế đang xây dựng thành một thành phố festival văn hóa, Đà Lạt thành thành phố Hoa, Hội An thành thị xã di sản thì Vũng Tàu hoàn toàn có thể tự xây dựng cho mình một danh hiệu phù hợp tương tự. Có thể nêu ra đây một số hoạt động điển hình mà Vũng Tàu có thể làm được như festival thả diều, festival âm nhạc, festival xiếc, festival ẩm thực, cuộc thi leo núi, các hội thi sinh vật cảnh, các cuộc thi thể thao như đấu cờ, bóng chuyền bãi biển, bóng nước, tenis, đua ngựa, đua môtô v.v. Rõ ràng với điều kiện sẵn có, lại nằm kề Tp. Hồ Chí Minh – đầu tàu của cả nước, Vũng Tàu có đủ điền kiện để trở thành một thành phố festival theo hướng du lịch giải trí.
Vũng Tàu phải năng động hơn trong việc quảng bá hình ảnh của mình trong mắt du khách. Học tập ở Chu Hải, Vũng Tàu phải “đánh bóng” chính mình bằng các danh hiệu đẹp mà khi nhắc đến nó người ta không ngần ngại chọn Vũng Tàu làm nơi nghỉ dưỡng, giải trí. Ví dụ, với lợi thế tự nhiên hiện nay, Vũng Tàu có thể xây dựng thành “thành phố hoa” (xanh hóa thành phố), “thành phố của tình yêu”(khai thác danh hiệu con đường đẹp nhất Việt Nam – Hạ Long và các quả đồi ven biển), “thành phố festival thể thao – giải trí”, “thành phố ẩm thực”, “thành phố âm nhạc” v.v. Cùng với hệ thống giao thông tiện lợi như hiện nay, Vũng Tàu có thể nâng dần số du khách hàng năm lên hàng chục triệu nếu có thể “đánh bóng” được chính mình.
Mặt khác, Vũng Tàu cũng phải có một tầm nhìn rộng hơn trong việc khai thác thế mạnh du lịch của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và của cả khu vực Nam Bộ. Về mặt quản lý, các cấp các ban ngành ở Vũng Tàu phải có tinh thần nhất quán trong quản lý và đầu tư cho du lịch. Công nghiệp du lịch muốn phát triển phải cần có sự phối hợp đồng bộ của các ngành có liên quan như văn hóa, công an, giao thông công chánh, đầu tư v.v. Thực tế kinh nghiệm của Chu Hải cho thấy hiệu quả của mô hình hợp tác liên ngành. Hiệu quả kinh tế mang lại không chỉ cho mỗi ngành du lịch mà trên tổng thể cả thành phố đều được lợi. Về phạm vi không gian, Vũng Tàu phải nhắm đến các du khách ngoài Tp. Hồ Chí Minh, ví dụ các tỉnh Tây Nam Bộ, Đông Nam Bộ, Tây Nguyên v.v. Điều đó có nghĩa là Vũng Tàu phải khai thác được tiềm năng du lịch cả nội địa lẫn quốc tế.
Tóm lại, những điều kiện tự nhiên, cơ sở hạ tầng, vị trí địa lý của Vũng Tàu đã sẵn sàng để du lịch Vũng Tàu cất cánh, vấn đề còn lại là Vũng Tàu sẽ làm gì để tận dụng thế mạnh của mình một cách hiệu quả. Nói cách khác, Vũng Tàu đã hội đủ hai yếu tố “thiên thời”, “địa lợi”, chỉ còn lại yếu tố “nhân hòa” phụ thuộc vào nỗ lực của chính quyền và nhân dân thành phố Vũng Tàu.
Tài liệu tham khảo:
1. Trần Thị Ngọc Huệ, Thành phố Vũng Tàu – tiềm năng và phát triển du lịch, Luận văn tốt nghiệp cử nhân, Đại học Mở – Bán công, 1996
2. http://www.chinats.com/zhuhai/attr_01.html
3. http://www.newsgd.com/news/gdeconomy/200307290029.html
4. http://www.hku.hk/hkprd/info/english/Zhuhai.html
5. http://www.zhuhaitravel.com/default.asp
6. http://www.zhuhai.gov.cn
7. http://www.vietscape.com/travel/vung_tau/temples.html
(*) Tên dòng sông Châu Giang ở tỉnh Quảng Đông, chảy qua thành phố Quảng Châu và đổ ra cửa biển Chu Hải.
(*) Người Chu Hải có câu chuyện nàng Mỹ nhân ngư: Công chúa Long nữ - con vua Long Vương, đi dạo vùng biển Chu Hải, gặp và đem lòng yêu mến chàng Hai Peng. Hai Peng nghe lời đàm tiếu, yêu cầu Long nữ tháo vòng xuyến tay để chứng minh tình yêu. Vì quá yêu Hai Peng, Long nữ tháo vòng và chết trên tay Hai Peng. Được sự chỉ dẫn của một ông lão, Hai Peng lấy máu mình tưới lên một loại cây dược thảo linh thiêng rồi lấy cây dược thảo cứu sống nàng Mỹ Nhân Ngư.Từ đó, người dân Chu Hải tạc tượng nàng Mỹ Nhân Ngư trên bờ biển Chu Hải.
(*) Chu Hải nổi tiếng với “Chu Hải thập cảnh”: Vườn Viên Minh, bãi tắm Lệ Đảo, tượng Mỹ Nhân Ngư, Động Chu Tiên, Thế giới nước hồ Baiteng, núi Sư Sơn, khu cáp treo núi Shijing, khu Nga Lĩnh, khu Hoàng Dương và di tích Houshawan
