Vanhoahoc.edu.vnCó thể cảm nhận rõ ràng phản ứng khá giận dữ của rất đông bạn đọc trước hiện tượng một số sao Việt đang hào hứng với việc "khoe" và "cởi" để tạo ra những bộ ảnh nude, bán nude "không có lợi lộc gì cho ai" và gây tác hại đến thị hiếu thẩm mỹ của giới trẻ, với dự báo chung là nhiều bạn trẻ sẽ theo đó mà lầm lẫn rằng càng "khoe" nhiều thì càng dễ nổi tiếng, thành công.
Nhưng cũng có một "lực lượng" độc giả cho rằng chính khán giả Việt đã quá bảo thủ, thiếu hiểu biết về ảnh nude nghệ thuật nên chụp mũ và phán xét các sao, thiếu tôn trọng công việc chuyên môn của giới nghệ sĩ, diễn viên, người mẫu. Những ý kiến nhiều chiều ấy có thể thấy qua các bài:
> Sao "khoe thân": liệu tâm hồn em tôi có bị hủy hoại?
> Có một "ngành công nghiệp khoe thân"
> Khoe thân là suy đồi đạo đức?
> Khắt khe quá nên không có ảnh nude "ra hồn"?
Hai người mẫu từng có những bộ ảnh nude gây xôn xao cộng đồng là Ngô Tiến Đoàn và Nguyễn Thanh Hằng cũng tham gia chia sẻ những suy nghĩ khi thực hiện các bộ ảnh và nhấn mạnh rằng đó chỉ là công việc, mong nghệ thuật được công chúng nhìn nhận:
> Ngô Tiến Đoàn: Sao lại ném đá tôi?
> Nguyễn Thanh Hằng: "Tôi sẽ tiếp tục nude..."
Diễn đàn đã góp phần rút ngắn những cách biệt giữa tác phẩm, tác giả, nghệ sĩ với cảm nhận của công chúng. Khi công chúng lên tiếng tức là muốn đóng góp những thiện ý tốt đẹp để góp phần xây dựng nền nghệ thuật Việt Nam ngày càng sáng tạo, hiện đại mà vẫn giữ được bản sắc Việt. Khi công chúng lên tiếng tức là muốn gửi những cảm xúc tốt đẹp, hướng thiện mong những người làm nghệ thuật sẽ ngày càng hoàn thiện tài năng và tư cách làm nghề. Đồng thời những chia sẻ của người trong cuộc cũng là để công chúng chia sẻ, hiểu rõ và có cái nhìn bao dung hơn với công việc vốn rất nhiều thử thách của giới nghệ sĩ.
Để kết thúc, Diễn đàn đã có cuộc trao đổi với GS.TSKH. Trần Ngọc Thêm - nguyên Trưởng khoa Văn hóa học, Trường ĐH KHXH&NV TP.HCM. Nude là khoe cái đẹp, cái quý; nhưng Nude chỉ đẹp, quý khi đúng lúc, đúng chỗ, đúng đối tượng, đúng loại hình - đó là thông điệp của GS.TSKH. Trần Ngọc Thêm mà Tuổi trẻ Online muốn chuyển tới bạn đọc như một cách để khép lại Diễn đàn “Sao "khoe thân": nghệ thuật hay gợi dục?”.
Lâu nay, trên Diễn đàn Văn hóa học cũng có topic “Tranh ảnh nude - Nghệ thuật hay là sự dung tục?” được các thành viên trao đổi rất tích cực. Vanhoahoc.edu.vn hy vọng hai cuộc thảo luận bàn tròn cùng một chủ đề này sẽ bổ sung hỗ trợ cho nhau.
Ghi chú: Bài trả lời PV TTO của GS. Trần Ngọc Thêm đăng ở đây có một số thay đổi nhỏ so với bản mà TTO công bố.
GS.TSKH. Trần Ngọc Thêm - nguyên trưởng khoa Văn hóa học,
Trường ĐH KHXH&NV TP.HCM - Ảnh: Trung Uyên
"Nude chỉ đẹp khi đúng lúc, đúng chỗ, đúng đối tượng, đúng loại hình"
* Thưa giáo sư, phản ứng không ủng hộ của cộng đồng với ảnh nude của người mẫu Việt có thể lý giải thế nào?
- Chúng ta nên bắt đầu từ chuyện nude trong lịch sử các nền văn hóa nói chung và văn hóa Việt Nam nói riêng.
Trong mọi nền văn hóa, nude luôn là hiện tượng đặc biệt vì việc che đậy cơ thể - nhất là che đậy các bộ phận nhạy cảm - là một dấu hiệu phân biệt con người với động vật. Nhưng nếu hiểu rằng vì bộ phận sinh dục xấu nên phải che thì lại rất sai lầm. Việc che thân khởi đầu là giữ ấm cho cơ thể đã kéo theo chức năng bảo vệ cơ quan sinh dục như bộ phận quan trọng nhất. Xét ở góc độ cá thể, nhu cầu ăn là quan trọng nhất, nhưng xét ở góc độ giống loài thì nhu cầu duy trì nòi giống xếp hàng đầu nên cơ quan sinh dục là quan trọng nhất.
Chính nhờ che bộ phận sinh dục mà con người chủ động được hoạt động tình dục của mình, tạo nên tình yêu thiêng liêng, biến con người trở nên vượt trội hẳn so với động vật. Nói vậy để thấy rằng nude (khỏa thân) là khoe cái đẹp, cái quý; nhưng điều quan trọng nằm ở chỗ cái đẹp, quý sẽ chỉ đẹp, quý khi nó được bảo vệ và khoe đúng lúc, đúng chỗ, đúng đối tượng, đúng loại hình.
Các truyền thống văn hóa khác nhau có triết lý rất khác nhau về nude và cái đẹp. Văn hóa phương Tây coi trọng hình thức nên có truyền thống nude lâu đời trong các loại hình điêu khắc, hội họa, sau này thêm nhiếp ảnh, điện ảnh. Văn hóa Đông Nam Á truyền thống ở xứ nóng nên vốn cũng rất mở, thoáng. Trên Tây Nguyên đến nay vẫn có những tộc người phụ nữ để ngực trần, nam chỉ mặc khố che cơ quan sinh dục.
Chỉ từ khi tiếp nhận mạnh Nho giáo (thời Hậu Lê, thế kỷ 15 trở về sau) thì việc “kín cổng cao tường” mới được đề cao. Vậy mà dưới thời Nguyễn, quan niệm: “Đàn ông đóng khố đuôi lươn/ Đàn bà yếm thắm hở lườn mới xinh” vẫn lưu truyền rộng rãi trong dân gian Việt. Nhưng mặc có kín đáo hơn thì người Việt vẫn “nude” - “nude” trong văn hoá ngôn từ. Kho tàng ca dao tục ngữ, truyện tiếu lâm Việt Nam đầy “nude”. Thơ của Hồ Xuân Hương đầy “nude”. Thơ của Nguyễn Du: “Rõ ràng trong ngọc trắng ngà/ Dầy dầy sẵn đúc một tòa thiên nhiên” cũng là “nude”!
Song, do mạch tâm lý của người Việt Nam luôn thiên về âm tính, cộng thêm ảnh hưởng của Nho giáo, nên trên bình diện văn hoá chính thống, sự kín đáo chính thức được xem là giá trị văn hóa, giá trị truyền thống của dân tộc.
Từ khi đất nước mở cửa và hội nhập (cuối những năm 1980 trở lại đây), văn hóa phương Tây thâm nhập mạnh mẽ và đối chọi với văn hoá truyền thống. Tranh ảnh, phim ảnh nước ngoài và Việt Nam với những cảnh nude càng ngày càng trở nên bình thường hơn.
Chính trong bối cảnh đó mà một số ít thanh niên đã “đi tiên phong” trong việc công khai “khoe” thân thể của chính mình. Song, do văn hoá truyền thống vẫn chiếm ưu thế nên dễ hiểu là phần đông người Việt vẫn không chấp nhận chuyện “hở hang”. Số ít “đối nghịch” tất sẽ bị số đông lên án.
* Theo giáo sư, ranh giới nào cho ảnh nude nghệ thuật và ảnh nude dung tục?
- Nghệ thuật bao giờ cũng hướng thượng, hướng về tinh thần, khiến tâm hồn con người trở nên lãng mạn, bay bổng. Dung tục bao giờ cũng hướng hạ, dẫn con người xuống cõi vật chất thô thiển, tầm thường. Cho nên điều quan trọng không phải là tấm ảnh có nude hay không, mà là tấm ảnh tạo ra ấn tượng, cảm xúc gì cho người xem, hướng người xem đến điều gì?
Một tấm ảnh mà nhân vật có mặc đồ vẫn có thể gợi dục một cách dung tục khi nó hướng sự chú ý của người xem đến các bộ phận nhạy cảm trên cơ thể, nghĩ đến chuyện làm tình. Trong khi ở một tấm ảnh nude nghệ thuật, nhân vật tuy không mặc gì nhưng vẫn có thể không phô bày những chỗ kín một cách sống sượng mà hướng người xem tới việc cảm nhận được nét đẹp của cơ thể con người - món quà tuyệt vời nhất của tạo hóa.
Một bức ảnh của người mẫu Ngô Tiến Đoàn trong bộ ảnh
chụp tại Thái Lan "bị" phát tán trên mạng mà nhiều bạn đọc cho rằng
vẻ biểu cảm trên gương mặt, tư thế của người mẫu mang nặng tính gợi dục
- Ảnh: Internet
Tác phẩm "Hoàng hôn đỏ" của nghệ sĩ nhiếp ảnh Thái Phiên
- Ảnh: www.thaiphienphoto.com
Tác phẩm "Tung cánh" của nghệ sĩ nhiếp ảnh Thái Phiên
- Ảnh: www.thaiphienphoto.com
Tất nhiên, ranh giới này không phải là cái gì tuyệt đối, nó mang tính mức độ; vì vậy thưởng thức giá trị của một tấm ảnh nude nghệ thuật còn tùy thuộc vào bản lĩnh và trình độ mỗi người.
Cần phải nói thêm rằng, thật ra, ngay các phim ảnh khiêu dâm, kích dục cũng đừng nên cực đoan mà xem là cái gì phi đạo đức, vô giá trị hoàn toàn. Chỉ có điều, chúng được làm ra để phục vụ cho những đối tượng cụ thể, trong một phạm vi hẹp (ví dụ như những người phụ nữ lãnh cảm, những người đàn ông yếu sinh lý).
* Khi bị chỉ trích, các người mẫu chụp ảnh nude “phản pháo” rằng lỗi là do người xem không biết thưởng thức nghệ thuật và chụp nude là “chuyên môn” của họ. Thái độ này có phải là cách “tự vệ” nên có của người làm nghệ thuật?
- Về chuyện “chuyên môn”: Hiện nay ảnh nude không chỉ xuất hiện ở giới người mẫu mà có ở cả giới ca sĩ, diễn viên. Phải công bằng mà thừa nhận rằng do “công cụ hành nghề” của người mẫu chính là cơ thể họ nên nói rằng chụp nude là công việc “chuyên môn” của họ là không sai.
|
"Điều quan trọng là các cơ quan chức năng và giới truyền thông phải làm sao để định hướng cho xã hội không trì trệ bảo thủ, nhưng cũng đồng thời đừng chạy theo những gì chỉ thuộc về hình thức, những “bong bóng xà phòng” vốn không phải là giá trị nhân cách con người" GS.TSKH. Trần Ngọc Thêm |
Song những ca sĩ, diễn viên tài năng trung bình (không kiêm người mẫu) mà cố tình đưa ảnh nude ra để tạo scandal nhằm làm nổi tên tuổi của mình thì rõ ràng là đã làm một việc không chính danh (dùng thể xác để thay thế tài năng) và việc bị lên án là không oan.
Về năng lực thưởng thức nghệ thuật của người xem: Chức năng của người làm nghệ thuật là sáng tạo để phục vụ công chúng, vì vậy khi đưa tác phẩm của mình đến công chúng cần phải hiểu rõ tâm lý, nguyện vọng của họ.
Người tham gia sáng tạo ảnh nude cần có kiến thức về mỹ học để hiểu được cái đẹp trong các lĩnh vực, về sự khác biệt giữa cái đẹp tinh thần và cái đẹp thể chất, về sự khác biệt trong quan niệm về cái đẹp ở các vùng, các loại hình văn hóa khác nhau. Bên cạnh đó, họ cũng cần có kiến thức nền về văn hóa, có đủ độ nhạy cảm, độ tinh tế để phân biệt được ranh giới mỏng manh giữa cái đẹp nghệ thuật và cái dung tục, kích dục.
Ảnh nude là sản phẩm dành cho một nhóm công chúng nhất định. Người chê ảnh nude, ngay cả ảnh nude nghệ thuật, không nhất thiết là người có trình độ thấp, mà đơn giản là đó không phải cái “gu” của họ. Nếu người làm nghệ thuật công bố ảnh nude không đúng đối tượng rồi quay ra chê bai công chúng kém văn hóa, không đủ tầm để thưởng thức nghệ thuật thì vấn đề đã không còn nằm ở năng lực thưởng thức nghệ thuật của người xem mà là nằm ở năng lực, trình độ, thái độ, quan niệm của chính người làm nghệ thuật.
Cần tránh sự “lệch pha” giữa tác phẩm và công chúng
* Theo giáo sư, truyền thông có trách nhiệm gì trong câu chuyện ảnh nude của giới giải trí?
- Trong câu chuyện ảnh nude của giới giải trí, đặc biệt là sự việc bộ ảnh chụp người mẫu Tiến Đoàn đã trở thành giọt nước tràn ly châm ngòi cho diễn đàn này, đúng là có vai trò không nhỏ của giới truyền thông.
Trong bộ ảnh gây tai tiếng mà người mẫu là Tiến Đoàn do nhiếp ảnh gia Haruehun Airry chụp tại Thái Lan quả là có một số tấm ảnh có thể đánh giá là mang tính gợi dục, kích dục. Nhưng trách nhiệm về một tác phẩm nghệ thuật trước hết thuộc về nghệ sĩ chứ không phải thuộc về người mẫu, vật mẫu; một tấm ảnh được giải thì nhiếp ảnh gia nhận giải chứ không phải là người mẫu, vật mẫu. Huống hồ, còn phải đặt trong bối cảnh mà tác phẩm được đăng tải: bộ ảnh chụp người mẫu Tiến Đoàn là dành cho độc giả của tạp chí Thái Lan có tên là “Sức khỏe đàn ông” (Men’s Health).
Sự việc chỉ bắt đầu trở nên rắc rối khi một số báo mạng của Việt Nam lục tìm và công bố toàn bộ các bức ảnh trong bộ ảnh này, khiến cho giữa tác phẩm vốn dành cho đàn ông Thái Lan và công chúng rộng rãi ở Việt Nam rõ ràng là đã có sự “lệch pha”. Dễ hiểu là bộ ảnh ấy đã trở nên không bình thường với số đông bạn đọc của các báo mạng Việt Nam.
Trong bộ ảnh của Tiến Đoàn, cũng có những tấm có tính nghệ thuật tốt, thể hiện được vẻ đẹp nam tính. Nếu các báo mạng Việt Nam biết chọn những tấm hình đẹp, phù hợp với thị hiếu bạn đọc của mình, phù hợp với truyền thống văn hóa của dân tộc mình để đăng thì có lẽ đã không có sự bàn cãi ồn ào như trong thời gian qua. Đó là phần lỗi của truyền thông.
Cũng có người cho rằng, báo chí đăng tải ảnh hở hang để thu hút khách, còn người xem chỉ để mua vui phút chốc. Thật ra, không có gì là giải trí đơn thuần, chức năng giải trí của báo chí không bao giờ tách rời khỏi chức năng giáo dục.
Khi người xem đọc những câu chuyện giải trí về tấm gương nỗ lực trau dồi nghề nghiệp thì bạn cũng sẽ có động lực cố gắng trong cuộc sống, còn khi xem những chuyện vụn vặt đời tư thì bạn cũng dễ sa vào những vụn vặt, suy nghĩ của bạn dễ trở nên tầm thường.
* Một số bậc phụ huynh lo lắng ảnh nude dung tục của giới nghệ sĩ sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển nhân cách của lớp trẻ, giáo sư nghĩ gì về điều này?
- Phụ huynh lo lắng điều ấy là có cơ sở. Những bộ ảnh nude khi đăng tải không đúng nơi, phục vụ không đúng đối tượng chắc chắn sẽ dẫn đến những hệ lụy không mong đợi. Nghệ thuật là khôn cùng, nhưng những người làm công tác quản lý văn hóa lẽ ra cần xây dựng một hệ thống phân loại tác phẩm nghệ thuật và những quy định mang tính pháp luật về độ tuổi, về thời gian trong ngày để thưởng thức từng loại sản phẩm nghệ thuật.
Bộ máy quản lý xã hội hiện nay có phần chú trọng nhiều đến chính trị, kinh tế hơn là văn hóa, trong khi yếu tố quan trọng nhất trong xã hội luôn phải là yếu tố văn hóa, con người. Con người có văn hóa lành mạnh sẽ tạo ra một nền kinh tế và chính trị lành mạnh.
Người xem nói chung và gia đình nói riêng cũng có một phần lỗi nếu để con em bị tác động xấu bởi ảnh nude. Xã hội Việt Nam truyền thống tồn tại dựa vào cộng đồng, con người trở nên lệ thuộc. Còn xã hội đương đại với tính mở của nó đòi hỏi người đọc, người xem phải có bản lĩnh, biết lựa chọn, biết cái gì không hợp với mình thì đừng xem.
Phụ huynh phải dạy cho con em biết tự chịu trách nhiệm với mỗi hành động của mình, cần giáo dục giới tính cho trẻ từ sớm để trẻ tỉnh táo khi đối diện với những vấn đề liên quan đến tình dục.
* Trân trọng cảm ơn giáo sư về cuộc trao đổi!
Bình luận:
Kết thúc vội vã
21/06/2011 8:18:17 CH
Vẫn còn nhiều vấn đề, khía cạnh chưa được sáng tỏ. Như một câu hỏi đơn giản thôi "Những tấm ảnh nude nghệ thuật mang lại điều gì cho người xem, xã hội". Càng về sau, các phản hồi từ bạn đọc càng thẳng thắn và chất lượng. Thế nhưng Tuổi Trẻ Online lại kết thúc diễn đàn, cá nhân tôi nghĩ đây là một kết thúc vội vã và rất lấy làm tiếc.
Phan Hưng Duy
Hãy hướng thiện!
21/06/2011 9:58:52 CH
Tôi cũng nghĩ như bạn Duy, nhưng không có vấn đề gì là tuyệt đối cả, dù gì tôi cũng mừng và hiểu được rằng: cái thiện cuối cùng rồi cũng sẽ chiến thắng.
TrẦn Hoàng YẾn
Cảm ơn Giáo sư
22/06/2011 9:55:28 SA
Những nhận xét của GS Trần Ngọc Thêm thật là sâu sắc cả về góc độ khoa học và truyền thống. Tôi thấy nên khép lại vấn đề này bằng câu chuyện của GS là 1 đoạn kết hoàn chỉnh, tôi lâu lâu mới vào xem diễn đàn này nhưng cảm thấy kéo dài chỉ thêm nhiều mảnh vải đen trắng, ngang dọc khác nhau, không bao giờ may lại được 1 cái áo.
vũ trỌng tẤn
Kết thúc hợp lý!
22/06/2011 10:09:33 SA
Tôi thấy kết thúc là hợp lý vì ngay cả người trong cuộc cũng đã lên tiếng quá rõ ràng. Tại sao mọi người phải xôn xao quá nhiều vì cái mà mình không thích nhỉ?
JL
Một trời một vực
22/06/2011 11:20:06 SA
Nếu so sánh hai bức ảnh trên thì quả là khác nhau một trời một vực cả về hình thức lẫn cảm nhận.
ADMIN
Kết thúc với kết luận rất rõ ràng
22/06/2011 12:20:42 CH
Ngoài những ý kiến được xem là rất có giá trị của GS-TSKH Trần Ngọc Thêm và nhà nhiếp ảnh Thái Phiên, nhiều độc giả cũng đã đi đến kết luận tương tự khi phân biệt đâu là nghệ thuật khỏa thân (nude) và đâu là "sự khoe thân" (naked).
Và kết luận "đúng lúc, đúng chỗ, đúng đối tượng, đúng loại hình" của GS-TSKH Trần Ngọc Thêm cũng là kết luận "đúng lúc, đúng chỗ, đúng mức độ" cho cuộc tranh luận này.
Vấn đề không phải là thích hay không thích mà qua cuộc tranh luận này, nhiều độc giả đã tự chiêm nghiệm được đâu là nghệ thuật, là cái đẹp, là cái thiện, là cái tế nhị, bay bổng; đâu là cái dung tục, cái lố lăng, cái kệch cỡm.
Cuộc tranh luận này rất có giá trị cả về kiến thức xã hội, thẩm mỹ và đặc biệt là về nhân cách.
NguyỄn Minh Tâm
