Hai thể loại chủ yếu của loại hình nghệ thuật đá là tranh đá và chạm trổ đá. Các bức tranh đá thường được vẽ trên các hang động nằm khuất trong các tầng núi. Các đường vẽ được tạo nên bởi hỗn hợp màu vẽ và chất kết dính như máu động vật hoặc lòng trắng trứng. Màu sắc được lấy từ các nguyên liệu tự nhiên: màu đỏ có thể lấy từ đất non, màu đen từ bùn, một số màu sắc khác được lấy từ việc giã lá cây... Các nghệ sĩ thời tiền sử đã sử dụng nhiều phương pháp khác nhau để tô màu lên các nét vẽ. Các loại khoáng và đá màu được mài thành bột, sau đó trộn với mỡ động vật rồi bôi lên các nét khắc trên vách đá. Màu đen được lấy từ than củi hoặc nhọ nồi. Các chổi lông được làm từ lau sậy hoặc xương động vật.

Ở Nam Mỹ, tranh đá được chia làm ba loại: tranh đơn sắc, đa sắc và không màu. Tổ tiên những người San hoặc Bushmen thường vẽ tranh đa sắc. Họ sống chủ yếu bằng nghề săn bắn, vì vậy tranh vẽ của họ chủ yếu được lấy từ nguyên liệu của động vật: xương, mỡ và máu. Đa số các tác phẩm tranh đá thành công nhất vẫn còn tồn tại đến ngày nay là những tranh đa sắc, tức là nhiều màu sắc được phối hợp trong cùng một bức tranh. Vẽ đục là kỹ thuật vẽ cao nhất được biết đến lúc bấy giờ. Các nghệ sĩ sẽ dùng dao hoặc xương động vật để đục các đường viền, sau đó dùng các vật thể nhọn để châm lỗ đều trên bề mặt tranh. Một cách khác được dùng để vẽ tranh đá là dùng dao nhọn cạo bề mặt đá để tạo thành những mảng sáng tối khác nhau.

Một điều không ai phủ nhận là bất kỳ một tác phẩm nghệ thuật nào được tạo ra cũng nhằm chuyển tải những thông điệp riêng của một cá nhân hoặc một bộ lạc. Các nghệ sĩ tiền sử cũng vậy, các bức hoạ phản ánh sinh động nền văn hoá, tín ngưỡng, lối sống cũng như các hoạt động thường ngày của bộ tộc họ. Nhiều người còn nói rằng chỉ cần chiêm ngưỡng các bức tranh này, người ta cũng có thể phác hoạ chân dung các nghệ sĩ hay môi trường sinh hoạt của người thời đó. Các tranh vẽ trên đá chứng tỏ người tiền sử sống chủ yếu dựa vào sǎn bắn: dựa vào các vật liệu để vẽ tranh cũng như các hình ảnh được vẽ trên đó. Bò rừng, ngựa, voi là những hình ảnh được tìm thấy nhiều nhất trên các bức tranh đá. Hình ảnh con người luôn gắn liền với gậy gộc, dùi cui,... nói chung là những vật dụng được dùng để sǎn bắn.

Các bức tranh đá cho thấy người tiền sử đã trải qua thời kỳ "Chăn nuôi gia súc"- cuộc sống cộng đồng dựa vào nghề chăn nuôi, ít phụ thuộc vào tự nhiên hơn. Các vật nuôi phổ biến thời kỳ này là cừu, chó và ngựa. Thời kỳ tiếp theo được biết đến với tên gọi: Thời kỳ lạc đà. Lạc đà trở thành con vật đảm nhiệm hoàn toàn công việc thồ hàng của người tiền sử. Ngày nay hình ảnh lạc đà vẫn còn được lưu giữ trên các bức hoạ. Lạc đà được vẽ nhiều nhất trong các hang động vùng hoang mạc Sahara. Các bức hoạ còn cho thấy sự tiến hoá của các loại vũ khí: đầu tiên chỉ dùng giáo mác, sau đó là kiếm và các loại súng cầm tay. Được biết, các thợ săn thời đó quan niệm rằng các bức vẽ trên đá đem lại cho họ nhiều may mắn khi săn bắn.

Ngày nay, điều khiến các nhà khảo cổ lo lắng đó là bất chấp thực tế các bức tranh đá hiếm hoi đang bị thời gian và thiên tai bào mòn, công việc bảo quản vẫn chưa được chú trọng thích đáng. Không một ai phủ nhận rằng, nghệ thuật khắc, vẽ trên đá là một loại hình nghệ thuật độc đáo và là một trong những chiếc chìa khoá để khám phá nền văn minh cổ đại, nhưng chưa một nhà nghiên cứu nào thực sự đầu tư nghiên cứu về mảng đề tài này. Tranh đá vẫn tồn tại đến ngày nay chủ yếu là tranh trong các hang động hoặc các vách ngầm. Các tranh được vẽ lộ thiên hầu hết đã bị bào mòn, các đường nét và màu sắc của tranh đã bị mờ điọ. Các nhân tố ảnh hưởng trực tiếp đến kho tàng các tác phẩm nghệ thuật này bao gồm cả thiên nhiên và con người. Đó là các trận quét của mưa gió, là sự bào mòn của nước, sự thay đổi nhiệt độ đột ngột. Sự tàn phá của con người cũng là nhân tố không thể không tính đến: nạn phá rừng cũng như khai thác đá bừa bãi gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến các tác phẩm tranh đá. Trong nhiều trường hợp, nỗ lực di chuyển các tảng đá của con người cũng làm hư haọ đáng kể các tác phẩm đá. Một số người vô tình làm hỏng các kiệt tác nghệ thuật này khi sờ vào chúng do họ không biết rằng ở tay người có một loại dầu tự nhiên có thể phá huỷ bề mặt của đá.

Đến nay, người ta vẫn cho rằng, tìm hiểu về nghệ thuật tranh đá là một điều hết sức cần thiết, bởi khi làm như vậy bạn không chỉ được lạc vào thế giới của nghệ thuật tranh đá mà còn của một nền văn minh cổ xưa với nhiều bí ẩn cần được khám phá.

nguồn: danangpt