Người Maya đã kiến tạo một nền văn minh riêng biệt ở Honduras, bắc Guatemal và một số khu vực cận Mêhicô. Nền văn minh của họ trải qua hai giai đoạn phát triển: giai đoạn đầu kéo dài từ khoảng năm 300 sau Công nguyên đến thế kỷ IX và phát triển tập trung trong vùng Petén thuộc Guatemala. Giai đoạn hai từ khoảng năm 980 đến thế kỷ XIII tập trung ở dải đất cực bắc bán đảo Yucatan.

Lịch của người Maya

Trong tính ngày người Maya dùng hai hệ tính khác nhau Long Count và Short Count. Lịch Maya được xây dựng trên cơ sở năm Mặt trời (Long Count) với 365 ngày. Với độ dài không đổi, một năm Mặt trời được chia thành 18 tháng, mỗi tháng 20 ngày. Năm ngày còn lại được đưa vào cuối năm. Mỗi tháng có một tên gọi khác nhau và các tên gọi đó dường như không có gì liên quan tới vụ mùa và lễ hội. Tên gọi các tháng được đǎồt theo truyền thống và chỉ có ý nghĩa trong lịch. Các ngày trong tháng được ghi bằng số thứ tự từ 0 tới 19. Như vậy, mỗi ngày được định tên chính xác trên trục thời gian. Các năm nối tiếp nhau không ngừng và không có năm nhuận. Short Count là lịch của các thày bói của người Maya. Năm tính theo Short Count bao gồm 260 ngày và thường được các thầy bói sử dụng để đoán trước tương lai. Việc chọn độ dài này không phải ngẫu nhiên mà phù hợp với thời gian mang thai của con người. Hệ đếm này cho phép chia năm thành 13 tháng mỗi tháng 20 ngày.

Tôn giáo của người Maya

Tôn giáo đóng một vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của người Maya. Họ thờ các vị thần mà họ cho rằng có ảnh hưởng lớn tới sản xuất nông nghiệp. Thần mặt trời và Thần mưa là hai vị thần được coi trọng nhất nên người Maya xây dựng nhiều đền thờ hai vị thần này. Hàng năm, việc tổ chức cúng tế các vị thần rất được chú trọng. Chẳng hạn để cúng tế Thần Mưa, Thần Nước, người Maya có phong tục thả xuống giếng những bức tượng nhỏ được làm bằng vàng, bằng ngọc hoǎồc bằng đồng. Đôi khi việc giết người để tế thần cũng diễn ra nhưng không man rợ như người Artec.

Kiến trúc của người Maya

Những công trình kiến trúc còn sót lại ngày nay chủ yếu là những công trình được xây dựng vào giai đoạn phát triển thứ hai của nền văn minh này. Chúng tập trung nhiều ở hai vùng Chichen Itza và Uxmal. Nằm ở phía bắc bán đảo Yucatan, Chichen Itza là một thị trấn lớn nhất của vương quốc Maya. Tên của nó gồm từ: chiz (miệng), chen (đài phun nước); còn Itza là tên của bộ tộc Maya đã xây dựng thị trấn này năm 530. Đây là nơi tập trung rất nhiều công trình kiến trúc đẹp nhất của nền văn minh Maya như đền thờ chiến binh, sân chơi cầu với đền thờ con báo hay đài quan sát Carakol. Tại đây có ba loại hình kiến trúc chủ yếu. Trước hết là kim tự tháp nhiều tầng với những bậc thang thẳng đứng và được sử dụng như đền thờ các vị thần. Kim tự tháp ở đây không đồ sộ như kim tự tháp ở Ai Cập nhưng lại là một quần thể kiến trúc gồm nhiều tấm bia và tượng được trạm trổ công phu tạo nên một phong cách kiến trúc đặc sắc. Hai loại kiến trúc còn lại bao gồm nhà ở của giới quý tộc tăng lữ, thường có cấu trúc dài và hẹp và có hai phòng chạy song song. Nổi bật nhất trong các công trình kiến trúc ở Chichen Itza là kim tự tháp Kuculcan. Đây cũng là loại hình kiến trúc phổ biến ở đây. Gần mỗi nơi tụ điểm dân cư đều có một kim tự tháp. Trên mặt phẳng nằm ở phần trên cùng kim tự tháp, người ta xây đền và dựng tượng thần. Khoảnh đất rộng nằm trải dài dưới chân kim tự tháp là nơi dân chúng tập trung hành lễ, cúng tế và ca múa phục vụ tôn giáo. Các kim tự tháp ở Mêhicô gồm nhiều tầng: đa số gồm là có từ 7 đến 18 tầng. Đây không phải là những con số ngẫu nhiên, mà chúng tương ứng với số bầu trời trong thần thoại của người Maya. Mỗi kim tự tháp đều có các cầu thang: đó là cầu nối liền thế giới thần linh với thế giới trần tục. Các vị thần sẽ từ thượng giới xuống trần bằng cái thang này. Đó cũng là phương tiện mà các giáo sĩ nơi hạ giới tới để cầu cho mưa thuận gió hoà. Tổng số bậc thang của kim tự tháp ứng với tổng số ngày trong năm: bốn cầu thang nằm ở bốn mặt kim tự tháp Kuculcan đều có 91 bậc, tổng cộng là 364 bậc thang, cộng 1365 bậc thang trong công trình. Tầng trên cùng của kim tự tháp Kuculcan là đền thờ thần cùng tên, được biểu tượng bằng một con vật có cả những đặc tính của chim và rắn. Mặt ngoài của kim tự tháp được tô điểm bằng rất nhiều hoa văn được sắp xếp cầu kỳ tạo nên các dải băng ngang, phân bức tường thành những khoảng cách đều nhau. Linh vật biểu trưng cho tôn giáo của người Maya là rắn có lông vũ, con ó và báo. Những linh vật này thường được trang trí và bố trí cách đều nhau.

Đời sống kinh tế

Nền kinh tế của người Maya dựa chủ yếu vào nghề nông, song kỹ thuật canh tác của họ rất lạc hậu. Họ dùng rìu đá chặt cây, sau đó đốt cây, dùng gậy thọc lỗ để tra hạt gieo trông. Các loại cây trồng hcủ yếu của họ gồm có: ngô, đậu, cà chua, ca cao. Để phục vụ cho trồng trọt, người Maya đã xây dựng những công trình thuỷ lợi lớn. Ở Etga vẫn còn di tích của một hệ thống thuỷ lợi được xây dựng cách đây gần 2000 năm. Bên cạnh nghề nông, chăn nuôi cũng chiếm một vị trí quan trọng trong đời sống kinh tế của người Maya, do vậy nó khá phát triển. Ngoài nuôi nhiều loại động vật như chó, gà, hươu nai, họ còn săn bắn các loại thú rừng và đánh bắt cá ở sông suối.

Cấu trúc xã hội

Cũng như các nền văn minh cùng thời, xã hội của người Maya có sự phân chia giai cấp xã hội rất rõ ràng giữa tầng lớp thống trị với người lao động. Xã hội Maya được phân chia thành dân tự do và nô lệ. Chiếm đa số trong dân tự do là những người lao động, còn lại một bộ phận không nhiều là tầng lớp thống trị, bao gồm những người có chức sắc, quí tộc và tăng lữ. Người đứng đầu Nhà nước là Khalaclvinit, có quyền lực tối cao. Nô lệ là tầng lớp chiếm đa số trong xã hội. Họ có địa vị thấp kém và phải làm tất cả những công việc nǎồng nhọc như chǎồt cây, đốt rấy, xây dựng.

Nền văn minh Maya thực sự đã để lại rất nhiều thành tựu văn hoá rực rỡ, đạt tới trình độ phát triển cao không chỉ trong lĩnh vực xây dựng nhà nước mà còn cả trong các lĩnh vực văn hoá, nghệ thuật. Với trình độ phát triển cao từ cách đây 2000, nền văn minh cổ đại Maya thật sự đáng được cả thế giới trong lịch sử, hiện nay và cả mai sau phải ngưỡng mộ và học tập.

Nguồn tin: danangpt