1. NHỮNG CẤM KỴ VỀ GIA SÚC
Những súc vật lớn chính là trợ thủ của con người, và cũng là tài sản của con người. Người Ngạc Ôn Khắc kỵ không mua súc vật đã dùng trong việc kéo xác chết, sợ sẽ mang điều bất lợi đến cho gia đình; không được giết hoặc bán con thú cái chưa dứt sữa (tức vẫn còn sinh sữa), nếu không thì trong nhà sẽ xảy ra tình trạng mẹ con chia biệt; vào mùa xuân thì không được dùng xương hàm của súc vật để làm trò chơi, tục cho rằng mùa xuân là thời gian mà súc vật sinh con, nếu dùng xương hàm của súc vật để làm trò chơi thì sẽ khiến cho con súc vật con phải mang hình dáng kỳ quái (Ở đây, người ta kỵ bởi hiện tượng hài âm giữa cái hàm 腮 (sāi) và súc vật còn bé崽 (sāi) - TDK chú). Người Đông Hương, người Ha Tát Khắc đều rất kỵ để khách đếm số gia súc hoặc khen gia súc béo mập ngay trước mặt chủ nhà, họ cho rằng việc này sẽ xúc phạm đến thần linh, tất sẽ gặp phải tai họa. Đối với người Di, khi giết gia súc, thì người ngoài cần phải tránh xa ra, nếu không chủ nhà sẽ không được vui.
Trâu là một trong những súc vật được xem trọng nhất trong gia đình làm nông thời xưa. Nếu như con trâu có hiện tượng bất thường thì đó thường bị xem là một điều cấm kỵ. Đối với người Ngạc Ôn Khắc, khi có hai con trâu húc nhau, húc đến nỗi không kéo hai sừng của trâu ra được thì người ta cho rằng đó là điềm bất tường. Người Ha Tát Khắc kỵ để trâu và bò giao phối nhau, cho rằng đó là điềm xấu, cần phải làm lễ trừ tà. Đối với người Di, khi thả trâu thì kỵ để trâu trở về mà trên đầu có mang theo vòng cỏ hay nhành cây, xem đó điềm xấu, cần phải giết thịt hoặc bán con trâu đó đi. Khi đuôi trâu bị kẹp lại trên nhành cây, người ta cho rằng có quỷ lôi kéo nó, là điều bất cát bất lợi, cần phải giết đi. Bụng trâu khi bị chướng lên thì người ta cũng cho đó là do quỷ làm, nên cũng phải giết nó đi. Người Hán ở vùng An Huy lại kỵ nghe thấy tiếng trâu kêu vào buổi sáng lúc mới thức dậy, cho rằng có người đã làm nhục mình. Ở một vùng đất huyện Lâm tỉnh Hà Nam, người ta kiêng mua trâu xanh, cho rằng trâu xanh là trâu dữ, dễ khắc với nhà chủ; phía trước trán của trâu đen mà có đốm trắng, thì người ta cho rằng đó là con trâu đang “để tang”, kỵ không mua về nhà, e rằng nó sẽ mang đến những điều bất lợi.
Rất nhiều các tộc người đều cho rằng ngựa là loại động vật thần bí. Người Ngạc Ôn Khắc kỵ để ngựa cắn vào bàn đạp ngựa mà kéo không ra, người ta cho rằng, nếu xuất hiện hiện tượng như thế thì người chủ ngựa tất sẽ phải chết. Nếu con ngựa mà người chủ yêu thích nhất mà bỗng nhiên bị bệnh chết, thì đó có nghĩa là con ngựa đã chịu tai nạn thay cho chủ. Người Ngạc Ôn Khắc có tập tục đem con ngựa giỏi nhất hiến dâng cho thần linh, con ngựa hiến thần ấy không được tùy tiện giết hay bán đi. Trong năm đó, nếu nó bị chết già hoặc bị bệnh thì cần phải xử lý, cần phải thay một con ngựa khác để hiến cho thần linh, sau đó thì mới được xử lý con ngựa đã được hiến thần trước đó. Trong tập tục của người Mãn cũng có nghi thức sùng bái ngựa, và có ngựa chuyên dùng để tế cúng. Con ngựa ấy sẽ không làm việc nông, cũng không được phép cưỡi nó, không được cắt đuôi, không được tỉa bờm. Vì đấy là vật hiến tế thần linh, vì vậy, sau khi quan hệ với thần linh thì ngay bản thân nó cũng đã trở thành một “thể cấm kỵ”.
Cừu là một nguồn kinh tế chủ yếu đối với một số tộc người, vì vậy mà những cấm kỵ có liên quan đến nó cũng có rất nhiều. Người Tháp Cát Khắc cấm kỵ dùng chân đá vào cừu, cấm kỵ nhất là đi đến thăm khi cừu đang sinh con. Người Di kỵ để những người đã từng giết người hoặc đã từng đánh chết chó đến hớt lông cừu. Người ta cho rằng, sau khi để loại người này hớt lông cừu xong thì cừu sẽ không lớn được. Tục này còn cho rằngg hiện tượng cừu mẹ khi chưa sinh con mà máu ở sinh thực khí đã chảy là một hiện tượng bất thường, quái dị, cần phải giết cừu mẹ đi; khi cừu mẹ sinh con vào năm thứ hai, nếu cừu con được sinh vào năm trước đó vẫn chưa thôi sữa, thì đó cũng là một hiện tượng bất thường, cần phải giết cả cừu mẹ lẫn cừu con, hoặc ít ra là phải bán đi cho hết; khi thả súc vật, nếu cừu trở về với một vòng cỏ, một chạc cây trên cổ thì bị xem là điềm bất cát bất lợi, cần phải giết hoặc bán con cừu đó đi. Người Ngạc Ôn Khắc thì cấm kỵ không được giết thịt cừu giống, vì cừu giống mang tính thần bí rất lớn, nếu vào mùa đông mà cừu giống dùng sừng của mình húc ra bên ngoài chuồng thì có nghĩa là bầy cừu sẽ được mở rộng. Còn những con cừu mà trên cổ có vòng dây thì cấm kỵ không được giết, nếu cần phải giết thì đầu tiên sẽ phải cởi sợi dây ra rồi mới giết.
Mèo đương nhiên là ăn thịt chuột, vì vậy mà trong dân gian có nhiều tập tục nuôi mèo. Nhưng nếu như có con mèo nào không do nhà nuôi mà bước vào trong cửa thì người ta cho rằng nó sẽ khiến cho nhà ấy bị suy bại, hoặc trực tiếp dự báo chuyện tang ma xảy ra, vì vậy mà từ thời xưa, người Hán đã lưu truyền những câu tục ngữ như “mèo đến thì nghèo”. Đối với người Ngạc Ôn Khắc, sau khi trong nhà có người chết đi thì đầu tiên là phải bắt mèo nhốt lại, để phòng không cho chúng đến gần tử thi. Người ta cho rằng, nếu để mèo phóng qua tử thi thì sẽ sinh ra hiện tượng “quỷ nhập tràng”. Ở một dãy đất Đài Loan, thông thường, những người tuổi Dần trong nhà có nuôi mèo sẽ không được nhìn trộm mèo con vừa mới được sinh ra. Người ta cho rằng, nếu như mèo mẹ phát hiện có người nhìn trộm thì nó sẽ ăn thịt mèo con. Nếu đem mèo con tặng cho người khác thì kỵ không lấy tiền, nếu không, nhà của người chủ sẽ bị nghèo. Khi nuôi mèo thì kỵ mèo chân trắng hoặc đuôi trắng, vì màu trắng là màu của tang ma, e rằng sẽ gặp điều xấu. Ở một dãy Trường Đảo ở Sơn Đông, người ta kỵ không nuôi mèo con sinh vào tháng năm, tục ngữ nói “tháng ba thì tránh, tháng tư thì cắn, tháng năm thì chạy khắp núi”. Ý nghĩa của câu này là, mèo sinh vào tháng ba thì tránh chuột, mèo sinh vào tháng tư thì cắn chuột, còn mèo sinh vào tháng năm thì chẳng làm được việc gì.
Chó cũng là một trong những loài gia súc rất thân thiết trong quan hệ với con người. Đặc biệt nhất là ở những tộc người có truyền thống săn bắn thú thì chó càng được con người sùng kính. Trong truyền thuyết của người Mãn thì anh hùng Lão Hán Vương (tức Nỗ Nhĩ Cáp Xích) đã từng được chó cứu mạng, vì vậy mà người Mãn cấm kỵ không được giết chó, ăn thịt chó và đội mũ bằng da chó. Truyền thuyết của người Phổ Mễ cũng có nói đến việc đổi thọ mệnh giữa người với chó, chó đã cứu nhân loại này. Vì vậy, người ta rất yêu quý và đối đãi rất mực với chó. Người Phổ Mễ ở các nơi đều có tập quán vào ngày tết không đánh chó, bình thường không giết chó, không ăn thịt chó. Người Lạp Hỗ cũng kỵ không giết chó, không ăn thịt chó, và kỵ để người ăn thịt chó bước vào cửa nhà người khác. Người Tạng cũng không đánh chó ở những nơi gần chùa miếu.
Rất nhiều nơi trên nóc nhà phía trên chỗ của chó ở cũng đều có cấm kỵ, nhưng những nội dung hiển thị được nói đến lại không giống nhau. Người Di, người Tạng đều kỵ nghe thấy tiếng cho tru. Nhưng những ý nghĩa biểu thị được nói đến trong tộc người Hán tại những nơi khác nhau cũng không giống nhau. Ở vùng Dư Diêu ở Triết Giang và một dãy đất ở Hồ Nam, người ta cho rằng chó tru là báo điềm tang sự xảy ra; còn vùng An Huy, chó tru là báo điềm lũ lụt; một dãy vùng Hồ Châu Triết Giang lại cho rằng, chó tru là báo điềm hỏa hoạn; một số địa phương khác thì cho rằng nó báo điềm có trộm cướp hoặc có việc tranh chấp tố tụng.
2. NHỮNG CẤM KỴ VỀ GIA CẦM
Trong văn hóa dân gian, gà cũng chiếm một vị trí đặc biệt. Dân gian tin rằng, tên của nó (kê 雞 jī) hài âm với 吉 (cát: tốt lành), vì vậy mà thường dùng gà để làm vật cúng tế, đồng thời để giải trừ tai ách, tà ma. Người ta bảo rằng, sở dĩ ma quỷ sợ máu gà là vì tiếng gáy của gà trống có thể kêu vầng thái dương thức dậy, đem ánh sáng đến cho cõi thế gian, do vậy mà dọa được loài ma quỷ. Nhưng dân gian lại cho rằng, “gà trống không gáy mà gà mái gáy, chủ không chết thì đợi đến khi nào đây”. Vì vậy mà phải giết con gà mái này ngay lập tức, gọi là “gà mái biết gáy đều bị trảm đầu”. Có nơi còn đem đầu gà treo lên trên sào tre hoặc trên nhánh cây, rồi đốt hương để giải trừ, mong tiêu tai tránh vạ.
Mặc dù là gà trống gáy, nhưng cũng có một số cấm kỵ về phương hương và thời gian gáy. Ngày xưa, người Lạp Hỗ kỵ gà trống gáy ở hướng Tây. Tục ngữ có câu: “gà trống gáy hướng Tây, trong nhà tất có chuyện”. Những con gà trống bị phạm cấm kỵ này cũng bị giết ngay lập tức để giải trừ điều xấu. Ngày xưa, vùng Hồ Nam và Nam Kinh ở Giang Tô cũng kỵ gà trống gáy vào lúc hoàng hôn hoặc gáy vào lúc nửa đêm.
Do có sự tồn tại của tín ngưỡng sùng bái con gà, nên người ta cấm kỵ không được giết gà vào một vài khoảng thời gian nào đó. Trong ngày lễ hoặc trong ngày tết cơm mới truyền thống của tộc người Cảnh Pha, thì theo tập tục địa phương, người ta cấm kỵ không giết gà. Bình thường, tuy người dân rất hay ăn thịt gà, nhưng khi giết gà thì thường nhẩm một câu: “Gà là một món ăn của trần gian, nên có giết mày thì mày cũng đừng trách nhé”.
Ở một dãy đất Phương Nam, vịt cũng thường có những cấm kỵ riêng. Ngỗng cũng là một loài gia cầm được dân gian cho là có linh tính. Ở vùng Phương Thành của Ha Nam, người ta kỵ để ngỗng nuôi trong nhà đi ra ngoài thôn, vì người ta cho rằng, đó là một điềm triệu báo trước người chủ sắp phá sản và sắp chết ở bên ngoài.
