logo

  • Trang chủ
  • Giới thiệu
    • Thư ngỏ
    • Khái quát về Trung tâm
    • Nhân lực Trung tâm
      • Thành viên Trung tâm
      • Cộng tác viên
    • Giới thiệu Khoa Văn hóa học
      • Khái quát về Khoa
      • Nhân lực của Khoa
  • Tin tức
    • Tin nhà (Trung tâm)
    • Tin ngành
    • Tin liên quan
  • Đào tạo - Huấn luyện
    • Các chương trình
    • Tổ chức và Hiệu quả
    • Đào tạo ở Khoa VHH
      • Chương trình đào tạo
      • Kết quả đào tạo
  • Nghiên cứu
    • Lý luận văn hóa học
      • LLVHH: Những vấn đề chung
      • VHH: Phương pháp nghiên cứu
      • VHH: Các trường phái - trào lưu
      • Loại hình và phổ quát văn hóa
      • Các bình diện của văn hóa
      • Văn hóa học so sánh
      • Vũ trụ quan phương Đông
      • Văn hóa và phát triển
      • VHH và các khoa học giáp ranh
    • Văn hóa Việt Nam
      • VHVN: Những vấn đề chung
      • Văn hóa cổ-trung đại ở Viêt Nam
      • Văn hóa các dân tộc thiểu số
      • Văn hóa Nam Bộ
      • Văn hóa nhận thức
      • Văn hóa tổ chức đời sống tập thể
      • Văn hóa tổ chức đời sống cá nhân
      • Văn hóa ứng xử với môi trường tự nhiên
      • Văn hóa ứng xử với môi trường xã hội
    • Văn hóa thế giới
      • VH Phương Đông: Những vấn đề chung
      • VH Phương Tây: Những vấn đề chung
      • Quan hệ văn hóa Đông - Tây
      • Văn hóa Trung Hoa và Đông Bắc Á
      • Văn hóa Đông Nam Á
      • Văn hóa Nam Á và Tây Nam Á
      • Văn hóa châu Âu
      • Văn hóa châu Mỹ
      • Văn hóa châu Phi và châu Úc
    • Văn hóa học ứng dụng
      • VHƯD: Những vấn đề chung
      • VHH nghệ thuật
      • Văn hóa đại chúng
      • Văn hóa giao tiếp
      • Văn hóa du lịch
      • Văn hóa đô thị
      • Văn hóa kinh tế
      • Văn hóa quản trị
      • Văn hóa giáo dục - khoa học
    • Tài liệu phổ cập VHH
      • Văn hóa Việt Nam
      • Văn hóa thế giới
      • VHH ứng dụng
    • Tài liệu tiếng nước ngoài
      • Theory of Culturology
      • Vietnamese Culture
      • Applied Culturology
      • Other Cultures
      • 中文
      • Pусский язык
    • Thư Viện Số (Sách - Ảnh - Video)
      • Tủ sách Văn hoá học
      • Thư viện ảnh
      • Thư viện video
    • Các nhà văn hóa học nổi tiếng
  • Tiện ích
    • Dịch vụ Văn hóa học
    • Dịch vụ ngoài VHH
    • Trợ giúp vi tính
    • Từ điển Văn hóa học
    • Thư viện TT và Khoa
    • Tổng mục lục website
    • Tủ sách VHH Sài Gòn
    • Giải đáp thắc mắc
  • Thư giãn VHH
    • Văn chương Việt Nam
    • Văn chương nước ngoài
    • Nghệ thuật Việt Nam
    • Nghệ thuật thế giới
    • Hình ảnh vui
    • Video vui
  • Diễn đàn
  • Liên hệ
  • Trang chủ
  • Nghiên cứu
  • Tài liệu phổ cập VHH
  • Văn hóa thế giới
Thursday, 13 August 2009 06:12

Hong Yu. Những cấm kỵ về hành vi

Người post bài:  TT VHH

 

 

 

NHỮNG CẤM KỴ VỀ HÀNH VI

Hong Yu (Trung Quốc)

Trần Duy Khương dịch

 

Hong Yu 2004: Cấm kỵ – Trung Quốc dân tục văn hóa. Trung Quốc Xã hội xuất bản xã

鴻宇 2004: 禁忌 ─ 中國民俗文化。中國社會出版社

 

Những cấm kỵ trong hành vi thường ngày luôn có quan hệ chặt chẽ với vận mệnh của những người có tín ngưỡng, một khi mà nhận được thông tin về cấm kỵ, thì họ sẽ tích cực tham gia tuyên truyền cấm kỵ với một thái độ rất nghiêm túc. Nhưng, do những cấm kỵ trong hành vi thường ngày là quá phức tạp, rối rắm, người ta không thể chấp hành toàn bộ những cấm kỵ; và có cả những cấm kỵ mà người ta cũng không muốn tuân theo. Do vậy, khi tiếp nhận thông tin về cấm kỵ, thì đồng thời, người ta cũng xây dựng một biện pháp để tránh cấm kỵ và phá bỏ cấm kỵ.

 

 

 

Người Bắc Kinh thời xưa bảo nhau “Không nói đến ma quỷ dưới ánh đèn, không nhắc giặc cướp dưới ánh đèn”, nguyên nhân là người ta tin rằng, nói ma thì ma đến, nhắc tà thì tà theo. Nhưng, con người luôn thích nghe chuyện kể về ma quỷ, vì vậy mà đã phát minh ra một biện pháp tránh tà, khi nói đến ma thì chỉ cần đặt quyển Hoàng Lịch thời hiến thư lên trên bàn thì có thể nói thoải mái, không bị cấm kỵ. Ngay đến cấm kỵ không nhắc cướp dưới ánh đèn cũng có thuật phá giải: khi nhắc đến thì lấy một chén trà đặt lên bàn, như thế thì có thể khiến cho người quân tử trên rường nhà không dám ghé thăm.

 

Ở một vùng Dịch Châu, Hà Đông tỉnh Sơn Tây, người ta kỵ để cháu dòng ngoại hớt tóc ở nhà cậu. Nếu cần phải hớt thì nên dẫn cháu đến đường lộ ở bên ngoài cửa, như thế thì sẽ không được tính là nhà của cậu, và sẽ phá được cấm kỵ. Nếu nút áo của trẻ em bị vuột mất, thì phải cởi ra và đính lại, vì nếu đính nút áo ngay trên thân người thì người ta tin rằng trẻ sẽ trở nên bị câm. Để phá cấm kỵ, người ta có thể cho trẻ cắn một sợi chỉ trong mồm, như vậy thì cho dù là có đính nút ngay trên thân, trẻ cũng sẽ không bị câm. Người ta kiêng kỵ để trẻ khóc vào ban đêm, vì những người mê tín cho rằng, đó là điềm không tốt. Nếu không mời thầy thuốc, cũng không tìm ra được nguyên nhân thì không được nói cho người khác biết, mà tự mình viết một cái thiếp, dán ở đầu tường phía bên ngoài đường đi (không viết tên): “Thiên hoàng hoàng, địa hoàng hoàng, trong nhà tôi có đứa khóc đêm. Hỡi người quân tử đi ngang qua đường xin niệm cho ba lần, rằng một giấc ngủ dài đến sáng”.

 

Chuyện đau ốm thuốc men vốn là chuyện xui xẻo, sức khỏe của người bệnh chỉ hy vọng vào thuốc men mà thôi. Nhằm để thuốc có thể phát huy hiệu quả tốt, khi uống thuốc, người bệnh cần phải tuân thủ những cấm kỵ từ lời nói cho đến hành vi. Mọi người đều hy vọng rằng, thuốc vào là bệnh ra, vì vậy, dân gian thường dùng những cấm kỵ để giữ gìn hiệu quả của thuốc. Ở phía Tây Nam của Triết Giang, không được để thuốc trên bếp, vì sẽ phạm đến thần táo, thuốc sẽ bị mất tác dụng và hiệu lực. Không được đổ bã thuốc dồn một chỗ, mà phải đổ đi ngay lập tức, người ta cho rằng, bã thuốc càng được đổ nhanh thì bệnh sẽ càng mau hết. Không được gấp ngược đơn thuốc lại, mà phải gấp xuôi. Vùng Nam Kinh, Giang Tô thời xưa cho rằng, nếu gấp ngược đơn thuốc, thì có nghĩa là thuốc ngược đi lại với bệnh, không có công hiệu chữa bệnh. Nước thuốc đã sắc xong cũng không được đem qua ngạch cửa, vì khi để thần cửa ngửi qua, thuốc sẽ bị mất tác dụng hoặc sẽ phản tác dụng, khiến bệnh không khỏi được hoặc là sẽ trầm trọng hơn thêm. Củi đốt dùng để sắc thuốc tuyệt không được dùng loại cây chương 樟, vì chương hài âm với trương 張, nếu như thế thì sẽ khiến cho Trương Quả Lão trong bát tiên sẽ nổi giận, khiến cho thuốc mất đi tác dụng.

 

Khi sắc thuốc, nếu để cho siêu sắc thuốc bị vỡ thì người bệnh sẽ không thể có ngày thuyên giảm. Sau khi uống thuốc xong, người bưng thuốc cần phải nói: “tránh tránh bệnh tật, đi qua nơi khác đi”. Kiểu cầu chúc như thế có thể giúp cho người bệnh mau lành bệnh. Đối với người Hà Nam, khi uống hết chén thuốc thì kỵ không được đổ cặn thuốc một cách bừa bãi, tục ngữ có câu: “cặn thuốc đổ trên cao không đổ dưới thấp”, lại cấm kỵ không được đổ trên đống rác và trong nhà xí. Người ta tin rằng, nếu đổ bỏ ở những nơi không thích hợp thì sẽ ảnh hưởng đến sự hồi phục của người bệnh. Người Hán thường cho rằng, tốt nhất là đổ cặn thuốc lên đường lộ lớn, bã thuốc sau khi đã sắc xong thì đổ ra bên ngoài cửa, để cho ngàn người đạp, vạn người chà, có như thế thì mới đuổi được bệnh ra khỏi cửa, tiêu giải tai ương.

 

Khi uống thuốc thì kỵ không được nói là “uống thuốc”, mà đổi thành “uống trà”. Ví dụ như, dân gian ở một vùng Giang Tây đều gọi uống thuốc là “uống trà ngon”. Đây chính là sự kiêng tránh những điều bất cát bất lợi trong lời nói, nhằm giảm nhẹ gánh tâm lý cho người bệnh. Ở các khu vực Triết Giang, Tô Nam, Giang Tây, kỵ không được uống thuốc trong nhà bếp, mà phải mang siêu thuốc, lò thổi ra hành lang hoặc vào phòng bệnh nhân mà sắc thuốc. Kỵ dùng nắp đậy siêu thuốc, mà phải lấy giấy nhúng nước để đậy miệng siêu. Khi giấy khô thì thuốc cũng chín tới, như thế mới có thể tránh làm cho vị thuốc bốc hơi ra ngoài. Người đời thường nói rằng, Táo vương và Dược vương có mối thù với nhau, hai bên không dung chứa nhau, nếu sắc thuốc trong nhà bếp thì sẽ không có lợi cho bệnh nhân, mà thuốc thì cũng dễ bị tản mát trong nhà bếp. Kỳ thực, người ta không sắc thuốc trong nhà bếp là nhằm tránh để thuốc bị nhiễm dính đến tương dầu.

 

Nhu cầu về tính dục và nhu cầu về ăn uống là hai dục vọng lớn nhất và cơ bản nhất của con người, vì vậy mà hoạt động tính dục cũng chính là một phương diện quan trọng trong đời sống của chúng ta. Do vậy, trong sinh hoạt giới tính sau hôn nhân, dân gian cũng có nhiều cấm kỵ. Trong Lễ ký, Nguyệt lệnh có viết: “… là tháng vậy (tháng ba), phân ra ngày và đêm, tiếng sấm mới phát ra. […] có người không kiêng trong thời gian ấy, khiến trẻ sinh ra không được toàn bị, vì gặp phải hung tai”. Kiêng kỵ ở đây chính không giao hợp khi có tiếng sấm vang vào tháng ba, đây có lẽ là những ghi chép sớm nhất của chúng ta về kiêng kỵ trong quan hệ tính giao.

 

Trong Thiên Kim Phương, Đường Tôn Tư Mạc đã có ghi chép tường tận hơn về những cấm kỵ trong quan hệ tính giao, quy ra làm ba loại lớn: Một là không sinh hoạt chăn gối khi có những hiện tượng tự nhiên dị thường xảy ra, như lúc gió to mưa lớn, chớp giật sấm vang, trời đất tối tăm; vào giờ khắc nhật thực, nguyệt thực thì không được làm tình. Nếu làm tình trong môi trường tự nhiên khủng khiếp đến như vậy thì tâm lý lo lắng không yên, không có tình hứng, sẽ gây trở ngại cho đời sau. Hai là cấm kỵ hành vi tính giao ở nơi sáng sủa như ban ngày, nơi đông người và có đồ vật bừa bãi, ví dụ như ở trên núi cao, trên sông lớn, bên giếng, bên bếp, hoặc trước đống lửa. Nếu làm tình ở nơi “sáng như ban ngày” thì sẽ bị người ta trông thấy, và sẽ bị quần chúng khiển trách. Người nông phu ở Triết Giang cấm kỵ nhất là bắt gặp đôi nam nữ vụng trộm nơi hoang vu, người ta cho rằng nếu như gặp phải hành vi giao hợp ngoài trời thì đó là một chuyện rất xui xẻo. Ba là những cấm kỵ theo ngày giờ, vào những ngày giờ đại cát hoặc đại hung như ngày giáng sinh của thần Phật, ngày Canh Thân Giáp Tý, ngày bổn mệnh… thì không được có hành vi quan hệ tính giao.

 

Việc vợ chồng giao cấu trong phòng ngay vào ban ngày cũng đã xa lạ tập tục sinh hoạt truyền thống, do vậy mà cũng thuộc vào những cấm kỵ nghiêm trọng. Luận ngữ trong thời kỳ Xuân Thu Chiến Quốc cũng từng nói, Tể Tử “ngủ ban ngày”, Khổng Tử sau khi biết được bèn mắng lớn: “Gỗ mục không thể khắc chạm, tường trên đất phân thì không thể trát vôi được vậy”. Ông cho rằng, quả thực là Tể Tử đã vô phương cứu chữa, là đã hết cách rồi. Trong Ngụy thư, Hiếu Văn Vương liệt truyện cũng thuật lại câu chuyện rằng, Ngụy Cao Tổ muốn để con trai của mình ăn sáng xong thì vào nội cung để hưởng dục lạc với vợ, các vị đại thần tộc Hán của ông ta cật lực phản đối, vì cho rằng như thế là không tốt, phải ngăn chặn không cho nó xảy ra. Người thời xưa cho rằng, nếu giao cấu vào ban ngày thì sẽ khởi lòng dâm tà, tất sẽ mạo phạm đến thần linh, chọc giận trời đất, thần linh sẽ giáng tội xuống người gây ra việc, hoặc là bệnh hoặc là chết, đại họa chắc chắn sẽ đến.

 

Về những cấm kỵ trong hành vi thường nhật thì nhiều đến mức khó mà kể ra được. Những cấm kỵ này đều quan hệ mật thiết với cuộc sống của con người, nó mang những thuộc tính của cuộc sống rất mạnh mẽ, thậm chí có thể nói rằng, bản thân con người là một sản phẩm thu nhỏ của cuộc sống. Một loại là chuẩn tắc sinh hoạt được dân tục hóa, một loại là những hành vi xuất phát từ thái độ tâm lý cầu lấy điều tốt đẹp, đuổi những cái xấu xa. Vì vậy mà có khi, chúng ta khóđánh giá phê bình chúng dựa trên cái chuẩn tắc thị phi, cho rằng đó là điều mê tín hay khoa học, tiên tiến hay lạc hậu.

 

 

Lên trên

Cùng chủ đề

  • Barry Eichengreen. Cách quản lý cuộc khủng hoảng nợ toàn cầu sắp tới

  • Eric Ellingsen. Kiến trúc và sinh học

  • Trần Xuân Tiến. Nhịp thở hiện đại của văn học thiếu nhi Hàn Quốc

  • Shlomo Ben-Ami. Nguồn gốc chủ nghĩa thánh chiến ở châu Âu hiện nay

  • Nguyễn Hào Hải. Tín ngưỡng hướng về con người

Thông báo

Tư vấn khoa học và kỹ năng nghiên cứu…

Tủ sách văn hoá học Sài Gòn

  • Thư viện ảnh
  • Thư viện video
  • Tủ sách VHH

Phóng sự ảnh: Toạ đàm khoa học: Xây dựng…

Hình ảnh văn hóa Tết xưa (sưu tầm)

Phóng sự ảnh: Lễ hội truyền thống VHH 2011

Phóng sự ảnh Lễ hội truyền thống VHH 2010

Thành phố Sankt-Peterburg, Nga

Bộ ảnh: Việt Nam quê hương tôi 2

Tranh Bùi Xuân Phái

Bộ tem tượng Phật chùa Tây Phương

Bộ ảnh: Đá cổ Sapa

Bộ ảnh: Phong cảnh thiên nhiên

Bộ ảnh: Việt Nam quê hương tôi

"Biển, đảo Việt Nam - Nguồn cội tự bao đời":…

Con dê trong văn hóa và văn hóa Việt Nam

Văn hóa Tết ở Tp.HCM (Chương trình truyền…

Văn hóa Tp. HCM: Một năm nhìn lại và động…

Phong tục Tết cổ truyền của người Nam Bộ

Bánh tét và Tết phương Nam

Con ngựa trong văn hóa và văn hóa Việt Nam

Điện Biên Phủ - Cuộc chiến giữa hổ và voi

Nhìn lại toàn cảnh thế giới từ 1911-2011…

Tọa độ chết - một bộ phim Xô-Việt xúc động…

Video: Lễ hội dân gian Việt Nam

Văn hoá Việt từ phong tục chúc Tết

Văn hoá Tết Việt qua video

Tết ông Táo từ góc nhìn văn hoá học

“Nếp nhà Hà Nội” trên “Nhịp cầu vàng”: tòa…

Văn hóa Thăng Long - Hà Nội qua video: từ…

Hướng về 1000 năm TL-HN: Xem phim “Tử Cấm…

Hướng về 1000 năm TL-HN: Người Thăng Long…

Phim "Chuyện tử tế" – tập 2 (?!) của “Hà…

Default Image

Hướng về 1000 năm TL-HN: "Chuyện tử tế" -…

Sách “Di sản Ấn Độ trong văn hóa Việt Nam”

Nguyễn Văn Bốn. Tín ngưỡng thờ Mẫu của người…

Sách: Quản lý và khai thác di sản văn hóa…

Hồ Sĩ Quý. Con người và phát triển con người

Alonzo L. Hamby. Khái quát lịch sử Mỹ. Phần 3

Alonzo L. Hamby. Khái quát lịch sử Mỹ. Phần 2

Alonzo L. Hamby. Khái quát lịch sử Mỹ. Phần 1

Hồ Sỹ Quý. Tiến bộ xã hội: một số vấn đề về…

Hồ Sỹ Quý. Về Giá trị và Giá trị Châu Á (Phụ…

Hồ Sỹ Quý. Về Giá trị và Giá trị Châu Á…

Hồ Sĩ Quý. Về Giá trị và Giá trị Châu Á…

Sách: Chuyên đề Văn hoá học

Sách: Một số vấn đề về hệ giá trị Việt Nam…

FitzGerald. Sự bành trướng của Trung Hoa…

Hữu Đạt. Đặc trưng ngôn ngữ và văn hoá giao…

Sống chụ son sao (Tiễn dặn người yêu)

Gs. Mai Ngọc Chừ. Số phận & Tâm linh

Trần Văn Cơ. Những khái niệm ngôn ngữ học…

Đoàn Văn Chúc. Văn hóa học (Phần 3 - hết)

Đoàn Văn Chúc. Văn hóa học (Phần 2)

Các nhà VHH nổi tiếng

Julian Haynes Steward

Wen Yi'duo (Văn Nhất Đa)

Leslie Alvin White

Huang Wen'shan (Hoàng Văn Sơn)

Radcliff-Brown, Alfred Reginald

Sapir, Edward

Margaret Mead

Thăm dò ý kiến

Bạn thích cuốn "Cơ sở văn hoá VN" của tác giả nào nhất?

Chu Xuân Diên - 4.8%
Lê Văn Chưởng - 0.9%
Trần Diễm Thuý - 1%
Trần Ngọc Thêm - 37.4%
Trần Quốc Vượng - 53%
The voting for this poll has ended on: 26 06, 2020

Tổng mục lục website

tong muc luc

Tủ sách VHH Sài Gòn

tu sach VHH SG

Thống kê truy cập

  • Đang online :
  • 48
  • Tổng :
  • 3 8 1 8 3 7 5 4
  • Đại học quốc gia TPHCM
  • Đại học KHXH&NV
  • Tran Ngoc Them
  • T.c Văn hóa-Nghệ thuật
  • Tc VHDG
  • Viện NCCN
  • Khoa Văn hóa học
  • Khoa Đông phương học
  • Phòng QLKH
  • Khoa Việt Nam học
  • Khoa Hàn Quốc học
  • BM Nhật Bản học
  • Khoa Văn học - Ngôn ngữ
  • Khoa triết học
  • Khoa Quan hệ quốc tế
  • Khoa Xã hội học
  • Bảo tàng Lịch sử - Văn hóa
  • viettems.com
  • myfaifo.com
Previous Next Play Pause

vanhoahoc.vn (các tên miền phụ: vanhoahoc.edu.vn ; vanhoahoc.net)
© Copyright 2007-2015. Bản quyền thuộc Trung tâm Văn hóa học Lý luận và Ứng dụng, Trường Đại học KHXH & NV - ĐHQG Tp. HCM
ĐT (028) 39104078; Email: ttvanhoahoc@hcmussh.edu.vn; ttvanhoahoc@gmail.com. Giấy phép: số 526/GP-BC, do Bộ Thông tin và Truyền thông cấp ngày 27-11-2007
Ghi rõ nguồn vanhoahoc.vn khi phát hành lại các thông tin từ website này.

Website được phát triển bởi Nhà đăng ký tên miền chính thức Việt Nam trực thuộc Trung Tâm Internet VNNIC.

Văn hóa thế giới