GS.TS. Phùng Hữu Phú khai mạc Hội thảo
Trong phát biểu khai mạc, GS.TS. Phùng Hữu Phú, Phó Chủ tịch thường trực Hội đồng Lý luận Trung ương cho rằng trong quá trình tiến hành tổng kết một số vấn đề lý luận-thực tiễn qua 30 năm đổi mới, vấn đề văn hóa, con người được đặt ở vị trí rất quan trọng trong Văn kiện, do đó cần sớm nghiên cứu, tổng kết để hình thành cho được hệ giá trị văn hóa, con người Việt Nam trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế. Hệ giá trị này cần phản ánh đúng được bản sắc, giá trị của con người Việt Nam, phát huy những truyền thống tốt đẹp đã được hun đúc từ hàng nghìn năm của dân tộc, tiếp thu được những giá trị mới trong thời kỳ hội nhập, phá bỏ những mặt hạn chế về văn hóa, của con người; đồng thời phải dễ thực hiện, mang tính khả thi cao, sát với yêu cầu thực tiễn.
Báo cáo đề dẫn hội thảo do GS.TSKH. Trần Ngọc Thêm, Ủy viên HĐLLTƯ, giám đốc Trung tâm Văn hóa học Lý luận và Ứng dụng thuộc Trường Đại học KHXH & NV, ĐHQG-HCM trình bày là kết quả của đề tài khoa học cấp nhà nước KX.04.15/11-15 nghiên cứu về việc xây dựng hệ giá trị Việt Nam mới. Kết quả khảo sát điều tra về thực trạng của hệ giá trị truyền thống do đề tài thực hiện với 5.604 phiếu điều tra trong phạm vi cả nước cho thấy giá trị phổ biến tới quan trọng nhất là hạnh phúc gia đình chiếm 82,9% số phiếu điều tra, tiếp theo là việc làm ổn định (75,4%), công bằng xã hội (53,4%), giàu có (52,2%). Về các giá trị đặc thù, đứng đầu là lòng yêu nước (70,8%), tiếp đến là tình đoàn kết (68,3%), lòng hiếu khách (66,3%), tính cộng đồng làng xã (65,9%), lòng nhân ái, thương người (61,9%).
Trên cơ sở phân tích những biến động của hệ giá trị truyền thống Việt Nam, GS. Trần Ngọc Thêm cho rằng từ sau đổi mới đến nay, khi sự xung đột giữa tính nông nghiệp-nông thôn trong truyền thống và tính công nghiệp-đô thị trong mục tiêu mà Việt Nam đang hướng tới trở nên ngày càng gay gắt thì hệ giá trị truyền thống đã biến động mạnh mẽ, nhiều tật xấu phát sinh, ngày càng trở nên phong phú, đa dạng và nghiêm trọng, chúng không chỉ là sự bức xúc của dân chúng mà trở thành nỗi lo thường trực trong các văn kiện và các phát biểu của lãnh đạo Đảng, Nhà nước. Trong số 34 thói/tật/bệnh được điều tra, đứng đầu bảng là “bệnh giả dối, nói không đi đôi với làm” (81%), tiếp đó là bệnh thành tích (75,1%), bệnh thiếu ý thức pháp luật 68,2%.Trong danh sách 15 tệ nạn đưa ra khảo sát, có 5 tệ nạn trầm trọng nhất chiếm trên 30% tổng số phiếu trả lời được xác định là tham nhũng (66,6%); quan liêu, cửa quyền (57,6%); hối lộ (42,4%); bạo hành, cướp giật (37,7%); cờ bạc, số đề (33,6%).
GS.TSKH. Trần Ngọc Thêm trình bày báo cáo đề dẫn hội thảo
Trên cơ sở phân tích xu hướng biến động của giá trị thế giới và khu vực, hệ giá trị truyền thống Việt Nam và những biến động trong hiện tại cùng thể chế chính trị, bối cảnh trong tương lai, giáo sư Trần Ngọc Thêm đề xuất (và được nhiều đại biểu ủng hộ) một hệ giá trị định hướng cốt lõi toàn diện bao gồm 35 giá trị, phân làm hai nhóm là phổ biến và đặc thù.
Trong đó, giá trị phổ biến bao gồm hạnh phúc, dân chủ, công bằng, pháp quyền (thuộc về tinh thần); việc làm, giàu mạnh (thuộc về vật chất). Giá trị đặc thù gồm các giá trị truyền thống được bảo tồn và tinh hoa nhân loại được bổ sung. Giá trị truyền thống được bảo tồn là tình đoàn kết, tính trọng thể diện, lòng biết ơn, tính tập thể, tính ưa ổn định, tính bao dung, tính trọng nghĩa tình, sức nhẫn nhịn, lòng hiếu khách, tính lạc quan, tính ưa thực tế, khả năng quan hệ tốt, tính kết hợp, tính sáng tạo, khả năng thích nghi cao, lòng yêu nước, lòng nhân ái. Tinh hoa nhân loại được bổ sung gồm tinh thần trách nhiệm, bản lĩnh cá nhân, tinh thần hợp tác, lòng tự trọng, tinh thần sẵn sàng từ chức, tính dám mạo hiểm, tính chuyên nghiệp, tính khoa học, tính phân tích, tính nguyên tắc, lòng trung thành, tính trung thực.
Hệ giá trị định hướng cốt lõi toàn diện này đã tích hợp được hầu như toàn bộ 7 đặc tính cơ bản của con người mà Nghị quyết 33-NQ/TW Hội nghị Trung ương 9 khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đã nêu ra: Yêu nước, nhân ái, nghĩa tình, trung thực, đoàn kết, sáng tạo. Bốn đặc trưng văn hóa “dân tộc, nhân văn, dân chủ, khoa học” cũng được thể hiện đầy đủ.
Toàn bộ các giá trị đặc thù trong hệ giá trị định hướng cốt lõi toàn diện này được tổ chức xung quanh bốn đặc trưng bản sắc mới, phù hợp với yêu cầu của văn hóa và con người Việt Nam hiện đại: Tính cộng đồng xã hội, tính hài hòa thiên về dương tính, tác phong công nghiệp, tính linh hoạt trong nguyên tắc.
Để đưa hệ giá trị định hướng cốt lõi vào đời sống, trong giai đoạn trước mắt, đề tài đã chọn ra 11 giá trị cấp bách trọng điểm làm mục tiêu cụ thể, gom lại thành 5 nhóm: 3 giá trị phổ biến thuộc về xã hội là dân chủ, công bằng và pháp quyền; 8 giá trị con người cần bổ sung và phát triển gom thành 4 nhóm lần lượt là: nhân ái và yêu nước; trung thực và bản lĩnh; trách nhiệm và hợp tác; khoa học và sáng tạo.
Trong phần thảo luận, đa số các nhà khoa học và quản lý tham dự đã đánh giá cao phương pháp nghiên cứu và những kết quả chủ yếu của đề tài, đồng thời cũng đóng góp nhiều ý kiến về việc bổ sung một sô giá trị và những giải pháp thực hiện.
TSKH. Phạm Đỗ Nhật Tiến, nguyên trợ lý Bộ trưởng Bộ GD-ĐT cho rằng, một trong những nguyên nhân xuất hiện nhiều vấn đề về văn hóa, con người thời gian qua là vì hoạt động giáo dục trong nhà trường, giáo dục ngoài xã hội và giáo dục trong gia đình ít liên kết, bổ sung cho nhau.
Các ý kiến phát biểu cho rằng hệ giá trị định hướng cần có tính mở để phù hợp với từng giai đoạn, phải cân đối được giữa lý tưởng và điều kiện thực hiện, giữa mong muốn của lãnh đạo với nguyện vọng của nhân dân.
Phó Trưởng ban Thường trực Ban Tuyên giáo TƯ Vũ Ngọc Hoàng, GS.TS Đỗ Quang Hưng (nguyên Viện trưởng Viện NC Tôn giáo), PGS.TS Phạm Quang Long (nguyên Giám đốc Sở VH,TT&DL Hà Nội) cho rằng cần đưa “tự do” và “nhân quyền” vào hệ giá trị. Đây là những điều đã được Hiến pháp nêu rõ, là giá trị cốt lõi mà mỗi con người, mỗi xã hội đều hướng tới.
Về giải pháp thực hiện, GS Nguyễn Chí Bền, nguyên Viện trưởng Viện Văn hóa nghệ thuật Việt Nam, đồng tình với đề xuất không nên giao Bộ VH,TT& DL chủ trì việc đưa hệ giá trị vào cuộc sống, nhưng cũng không đồng ý thành lập một cơ quan trung ương phụ trách vấn đề này. Nhấn mạnh giải pháp giáo dục, ông cho rằng, phải coi giáo dục giá trị trong gia đình là yếu tố đầu tiên. Phó Trưởng ban Thường trực Ban Tuyên giáo TƯ Vũ Ngọc Hoàng nhấn mạnh tầm hiểu biết và sự hiểu biết sâu sắc về văn hóa của đội ngũ cán bộ chủ chốt các cấp mới là quan trọng nhất.
Các ý kiến đóng góp tại Hội thảo sẽ được chắt lọc, tiếp thu để bổ sung vào báo cáo tổng kết một số vấn đề lý luận - thực tiễn qua 30 năm đổi mới và đưa vào báo cáo chính trị trình Đại hội lần thứ XII của Đảng./.
Tham khảo:
Hiền Lương (HNM): Xây dựng hệ giá trị con người - giá trị văn hóa Việt Nam: Thách thức đưa lý thuyết vào cuộc sống. http://hanoimoi.com.vn/Tin-tuc/Van-hoa/742828/thach-thuc-dua-ly-thuyet-vao-cuoc-song
Chu Thanh Vân (TTXVN/ Vietnam+): "Nói không đi đôi với làm" đứng đầu bảng tật xấu của người Việt. http://www.vietnamplus.vn/noi-khong-di-doi-voi-lam-dung-dau-bang-tat-xau-cua-nguoi-viet/309434.vnp