Tân Phú là một quận mới thành lập của thành phố Hồ Chí Minh từ ngày 2/12/2003, trên cơ sở tách ra từ quận Tân Bình. Là quận mới ở vùng giáp ranh nội thành, cơ cở hạ tầng đang được xây dựng, các thiết chế cho đời sống văn hóa chưa nhiều, nên mức hưởng thụ văn hóa của nhân dân còn nhiều hạn chế. Quá trình đô thị hóa diễn ra tại đây hết sức phức tạp. Nhiều vấn đề bất cập trong quá trình phát triển như ô nhiễm môi trường, dân nhập cư đông (nhiều hơn số dân thường trú), các vấn đề về an sinh xã hội... đòi hỏi phải có những giải pháp cấp bách. Cuộc vận động Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa tại quận Tân Phú vừa mang những nét chung của các phong trào trên phạm vi cả nước tại thành phố Hồ Chí Minh, vừa có những đặc điểm riêng cần được nghiên cứu, để có những giải pháp vận dụng phù hợp, giúp định hướng, xây dựng và phát triển đời sống văn hóa ở địa phương. luận văn mong muốn đóng góp thêm kinh nghiệm về các phương pháp tiến hành, Chỉ ra một số bất cập hoặc thiếu sót còn tồn tại và đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng đời sống văn hóa ở cơ sở tại quận Tân Phú nói riêng, góp phần cải thiện bộ mặt văn hóa của thành phố Hồ Chí Minh nói chung. Luận văn gồm ba chương:

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn.

Trình bày một cách khái quát những vấn đề cơ bản được dùng làm cơ sở lý luận cho việc nghiên cứu như khái niệm Văn hóa và xây dựng đời sống văn hóa, thiết chế văn hóa ở cơ sở. Song song đó, luận văn sẽ cung cấp các cứ liệu về tình hình xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở của nước ta trong thời gian vừa qua và những đặc trưng cơ bản của quận Tân Phú trong quá trình xây dựng đời sống văn hóa ở sơ sở.

Chương 2: Hoạt động xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở tại quận Tân Phú – Những đặc trưng cơ bản.

Nêu một cách có hệ thống về nhận thức, đường hướng các hoạt động xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở; đồng thời, cũng trình bày cụ thể các hoạt động đặc trưng của quá trình xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở tại quận Tân Phú cũng như những kết quả đạt được của các hoạt động ấy.

Chương 3: Nhận xét và đề xuất các nhóm giải pháp xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở.

Trên cơ sở những hoạt động cụ thể của việc xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở tại quận Tân Phú, chúng tôi sẽ phân tích các kết quả đạt được cũng như các mặt còn hạn chế cùng những nguyên nhân của chúng. Chúng tôi thử đưa ra một số quan điểm chung cho việc xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở cũng như những đề xuất cụ thể từ trường hợp Tân Phú.

Qua quá trình nhiên cứu chúng tôi có những kết luận đề xuất như sau:

Từ những hệ quả của các cuộc vận động và phong trào do nhà nước phát động, sau khi phân tích nguyên nhân các mặt tồn tại và hạn chế, với kinh nghiệm nhiều năm tham gia tổ chức các hoạt động xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở trên địa bàn quận Tân Phú, với những kiến thức thu hoạch được sau quá trình học tập và nghiên cứu chuyên ngành cao học Văn hóa học, chúng tôi xin mạnh dạn nêu lên một số đề xuất dưới dạng các nhóm giải pháp sau:

1. Nhóm giải pháp về lý luận tư tưởng: đổi mới nội dung, phương pháp tiến hành xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở

Chúng tôi cho rằng, những tư tưởng của chủ tịch Hồ Chí Minh trong tác phẩm “đời sống mới”, cũng chính là những nội dung và phương pháp xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở hiện nay, gồm có:

- Lành mạnh, trong sáng, tươi trẻ, khoẻ khoắn

- Phong phú các loại hình, loại thể văn nghệ, báo chí, thể thao, vui chơi giải trí…

- Đa dạng các sắc thái của các dân tộc Việt Nam

- Tiến bộ, văn minh, khoa học, không phản chính trị, phản chế độ xã hội chủ nghĩa

- Có tính hấp dẫn thẩm mỹ cao, thu hút lòng người; tránh chạy theo xu hướng thương mại hóa các hoạt động văn hóa

- Phát triển phong phú, lành mạnh thị trường sản phẩm và dịch vụ văn hóa, thể thao.

2. Nhóm giải pháp về nhận thức: thống nhất các khái niệm, quan niệm và các nhiệm vụ cấp bách trong xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở

Chúng tôi thấy có thể đi tới thống nhất nhận thức về khái niệm này như sau: “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” – mang hàm nghĩa như một giải pháp, một khẩu hiệu kêu gọi vận động tham gia vào công cuộc xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Ở đây, thuật ngữ văn hóa trong khái niệm Đời sống văn hóa mang hàm nghĩa định tính. Do vậy, Xây dựng đời sống văn hóa cũng có nghĩa là xây dựng một đời sống mới, tiến bộ, tốt đẹp, văn minh, trên mọi lĩnh vực của đời sống con người và xã hội nói chung theo tư tưởng Hồ Chí Minh.

3. Nhóm giải pháp xã hội hóa: hoàn thiện các thiết chế xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở

Lĩnh vực hoạt động xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở của nước ta đã được hình thành và phát triển trên 55 năm, trải qua mấy chặng đường lớn với nhiều tên gọi: đầu tiên là “Công tác văn hóa”, “Công tác văn hóa quần chúng”; từ sau những năm 1980 là “Công tác xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở” (nằm trong công tác văn hóa quần chúng); kế đến gần đây, gọi là “Công tác văn hóa thông tin cơ sở” và được ghép chung vào cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, với nhiều mô hình và nhiều phong trào khác nhau, phương pháp tiến hành khác nhau.

Theo chúng tôi, đây là lĩnh vực còn nhiều tồn tại nhất của việc xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở. Để cuộc vận động xây dựng gia đình văn hóa thực sự trở thành một bộ phận không thể thiếu của phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá" thấm sâu vào đời sống nhân dân, thì những việc cần làm là:

- Lãnh đạo cấp ủy và chính quyền các cấp phải có nhận thức sâu sắc ý nghĩa, tác dụng của phong trào, có kế hoạch tổ chức cuộc vận động sâu rộng, đầu tư kinh phí đúng mức (sử dụng nhiều biện pháp kích cầu trong việc huy động các nguồn lực đầu tư); các ban, ngành, đoàn thể phải là lực lượng đi đầu, phối hợp liên kết chỉ đạo phong trào một cách toàn diện.

- Cần có biện pháp tiến hành phong phú, sáng tạo, kết hợp nhiều hình thức sinh động, lôi cuốn được đông đảo quần chúng tham gia.

- Phải có sơ kết, tổng kết phong trào để đúc rút kinh nghiệm, nhân rộng mô hình, động viên khen thưởng kịp thời các cá nhân, gia đình, tập thể làm tốt.

- Tuyên truyền vận động nhân dân không chỉ tích cực hưởng ứng mà còn tham gia xây dựng phong trào, trong đó cán bộ, đảng viên, công nhân viên phải là lực lượng đi đầu trong cuộc vận động.

- Đẩy mạnh hơn nữa phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá", phong trào xã hội hóa, để từng bước nâng cao trình độ dân trí, cải thiện đời sống vật chất tinh thần cho mỗi gia đình, đẩy mạnh phong trào xây dựng gia đình văn hóa.

- Chủ trương xã hội hóa các hoạt động văn hóa cũng còn nhiều điều chưa thống nhất. Xã hội hóa không thể tách rời vai trò chỉ đạo, hỗ trợ đầu tư ban đầu của Nhà nước. Ngoài ra, việc cấm đoán một số hoạt động văn hóa mà Nhà nước chưa đủ sức quản lý là điều cũng không thể để kéo dài.

4. Nhóm giải pháp các đề xuất cụ thể: đối với trường hợp Tân Phú

a) Về cán bộ văn hóa

b) Về dân nhập cư

c) Về đẩy mạnh “xã hội hóa” các hoạt động văn hóa

d) Về bảo tồn các di tích lịch sử văn hóa và quản lý hoạt động các thiết chế văn hóa ở cơ sở

Kết luận:

Từ khi mới ra đời, Đảng đã nhấn mạnh vai trò quan trọng của văn hóa trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc và phát triển xã hội và điều này đã được thể hiện cụ thể trong Đề cương văn hóa 1943. Trong quá trình xây dựng và phát triển xã hội trong điều kiện mới như hiện nay, Đảng và Nhà nước ta lại càng ý thức sâu sắc hơn vai trò của văn hóa trong công cuộc phát triển đất nước, coi văn hóa là nền tảng, là mục tiêu và là động lực của sự phát triển và chủ trương xây dựng một nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc.

Những năm qua, cùng với cả nước xây dựng và phát triển sự nghiệp văn hóa, Tân Phú cũng đã giải quyết được nhiều vấn đề then chốt trong nhiệm vụ phát triển kinh tế gắn với xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở, góp phần nâng cao dân trí và xây dựng đời sống mới. Tuy mới được thành lập vài năm, nhưng vùng đất mà ngày nay là Tân Phú cũng đã có truyền thống văn hóa lâu đời, phong phú và có bản sắc riêng. Chính các giá trị văn hóa đó cùng với sự hòa nhập trong khu vực và cộng đồng dân tộc đã làm nền tảng cho sự trường tồn và phát triển của vùng đất này. Cùng với sự tăng trưởng kinh tế, đời sống văn hóa ở địa phương này cũng đã có những bước phát triển vững chắc. Trong chương trình xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở, ngành văn hóa – thông tin – thể thao liên tục phấn đấu bám sát cơ sở, quyết tâm không để mức hưởng thụ văn hóa của người dân địa phương bị tụt hậu, đưa văn nghệ chuyên nghiệp, văn nghệ quần chúng, các đội thông tin lưu động về phục vụ cơ sở, tạo điều kiện để người dân sáng tạo văn hóa góp phần làm phong phú đời sống tinh thần của người dân ở cơ sở. Bên cạnh đó, quận cũng dành ưu tiên những phần kinh phí đáng kể để đầu tư xây dựng và từng bước nâng cấp các thiết chế văn hóa, các cơ sở văn hóa đến các phường trong quận.

Tuy nhiên, hoạt động xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở tại Tân Phú cũng gặp nhiều khó khăn, bất cập. Các hoạt động xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở chịu tác động bởi hai xu hướng: một xu hướng thì phân biệt các hoạt động văn hóa, nhất là các phương diện đời sống tinh thần, thuộc về trách nhiệm quản lý và tổ chức hoạt động của ngành văn hóa thông tin, làm cho ngành văn hóa thông tin ít gắn bó trực tiếp với thực tiễn phát triển đời sống văn hóa của người dân. Trong khi đó, người dân miễn cưỡng làm bên thụ hưởng, chủ yếu tham gia các phong trào, các cuộc vận động, tự đánh mất vai trò chủ động, sáng tạo và mặt nào đó không còn là chủ thể xây dựng đời sống văn hóa của mình.

Chủ trương “xã hội hóa” các hoạt động xây dựng đời sống văn hóa được triển khai trong thời gian gần đây, kể từ sau “đổi mới”, nhằm khắc phục thực trạng “Nhà nước hóa” các hoạt động văn hóa kể trên, khai thác các nguồn lực sẵn có trong dân, tạo điều kiện cho người dân được tổ chức, đầu tư và tất nhiên được hưởng lợi từ các hoạt động văn hóa. Một số mô hình xuất hiện thể hiện tính năng động, sáng tạo trong các hoạt động xây dựng đời sống văn hóa, đáp ứng theo các nhu cầu thiết yếu của người dân

Cuộc vận động xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở là một chủ trương lớn và đúng đắn góp phần bảo vệ các giá trị văn hóa và phát huy bản sắc dân tộc. Xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở là một lĩnh vực hoạt động có cơ sở khoa học, vì vậy cần được tổ chức nghiên cứu sâu từng khía cạnh của vấn đề; đồng thời cần giáo dục, góp phần xây dựng nhận thức toàn diện cho mọi cộng đồng dân cư để họ có ý thức tự giác sáng tạo và hưởng thụ các giá trị văn hóa.

Trong tổ chức thực hiện việc xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở hiện nay cũng cần được thống nhất về sự lãnh đạo, về sự phân công phối hợp giữa các ban ngành. Cần tổ chức nghiên cứu các mô hình, các thiết chế sao cho phù hợp với đời sống văn hóa ở cơ sở của từng cộng đồng dân cư cụ thể. Chỉ khi nào chúng ta thực hiện tốt và toàn diện những điều nêu trên thì khi đó công tác xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở trong quá trình đô thị hóa hiện nay tại Tân Phú nói riêng và thành phố Hồ Chí Minh nói chung mới đạt chất lượng, mới thực sự đáp ứng được nhu cầu của cộng đồng và thích ứng với các yêu cầu phát triển của xã hội đương đại.

Lên trên