Tự nhiên không phải là yếu tố quyết định duy nhất, nhưng không ai có thể phủ nhận vai trò, ảnh hưởng của tự nhiên đối với đời sống con người. Theo suy nghĩ của mình, mình không ủng hộ, cũng như không phản bác yếu tố "tự nhiên" hay "môi trường", bởi vì thật sự cái nào cũng quan trọng, cuộc sống thì phải "âm dương hòa hợp" chứ. Có điều, nếu xét theo hệ tọa độ C-T-K thì ở mỗi hệ tọa độ cụ thể yếu tố "tự nhiên" hay "con người" sẽ nổi bật hơn cái kia mà thôi. Nhìn lại lịch sử nước nhà, thì "quyết định luận địa lý" được thể hiện khá rõ rệt trong "Thiên đô chiếu" của Lý Công Uẩn. Những vị vua anh minh, sáng suốt, từ xưa đã sớm chú ý đến vai trò của tự nhiên đối với sự suy thịnh của "gian sơn xã tắc". Nếu chọn được thế đất tốt sẽ thuận lợi cho sự phát triển, quy tụ được lòng dân, giao thương được mở rộng, đời sống con người cũng thoải mái. Đồng thờ, trong lịch sử nhân loại, con người đã làm những công trình hết sức vĩ đại, để lại dấu ấn trong tự nhiên như kênh đào Panama (dài 80km nối liền Đại tây dương và Thái bình dương), đường hầm xuyên biển Manche (Đường hầm này nối liền 2 thành phố Calais (Pháp) và Folkestone (Anh))... Hay như 2 thành phố Hiroshima và Nagasaki của Nhật Bản, khi Mỹ ném bom nguyên tử, trong nháy mắt cả 2 thành phố đều biến thành tro bụi, người chết khắp nơi, người còn sống thì vật vờ như người chết, theo lời của những người còn sống kể lại thì: "nếu thật sự có địa ngục thì đó chính là quang cảnh của địa ngục". Nhưng mà, với nghị lực phi thường người Nhật Bản đã xây dựng lại 2 thành phố, và thậm chí nó còn phát triển hơn trước khi sụp đổ nhiều. Điều đó cho thấy vai trò của con người đối với tự nhiên to lớn đến mức nào. Đó chỉ là ý kiến của cá nhân mình, mong các bạn đóng góp.
Chiếu dời đô bản chữ Hán:
昔商家至盤庚五遷。周室迨成王三徙。豈三代之數君徇于己私。妄自遷徙。以其圖大宅中。爲億万世子孫之計。上謹天命。下因民志。苟有便輒改。故國祚延 長。風俗富阜。而丁黎二家。乃徇己私。忽天命。罔蹈商周之迹。常安厥邑于茲。致世代弗長。算數短促。百姓耗損。万物失宜。朕甚痛之。不得不徙。
况高王故都大羅城。宅天地區域之中。得龍蟠虎踞之勢。正南北東西之位。便江山向背之宜。其地廣而坦平。厥土高而爽塏。民居蔑昏墊之困。万物極繁阜之 丰。遍覽越邦。斯爲勝地。誠四方輻輳之要会。爲万世帝王之上都。
朕欲因此地利以定厥居。卿等如何。
Bản phiên âm Hán-Việt:
Tích Thương gia chí Bàn Canh ngũ thiên, Chu thất đãi Thành Vương tam tỉ. Khởi Tam Đại chi sổ quân tuẫn vu kỷ tư, vọng tự thiên tỉ. Dĩ kỳ đồ đại trạch trung, vi ức vạn thế tử tôn chi kế; thượng cẩn thiên mệnh, hạ nhân dân chí, cẩu hữu tiện triếp cải. Cố quốc tộ diên trường, phong tục phú phụ. Nhi Đinh Lê nhị gia, nãi tuẫn kỷ tư, hốt thiên mệnh, võng đạo Thương Chu chi tích, thường an quyết ấp vu tư, trí thế đại phất trường, toán số đoản xúc, bách tính hao tổn, vạn vật thất nghi. Trẫm thậm thống chi, bất đắc bất tỉ.
Huống Cao Vương cố đô Đại La thành, trạch thiên địa khu vực chi trung; đắc long bàn hổ cứ chi thế. Chính Nam Bắc Đông Tây chi vị; tiện giang sơn hướng bối chi nghi. Kỳ địa quảng nhi thản bình, quyết thổ cao nhi sảng khải. Dân cư miệt hôn điếm chi khốn; vạn vật cực phồn phụ chi phong. Biến lãm Việt bang, tư vi thắng địa. Thành tứ phương bức thấu chi yếu hội; vi vạn thế đế vương chi thượng đô.
Trẫm dục nhân thử địa lợi dĩ định quyết cư, khanh đẳng như hà?
Bản dịch tiếng Việt:
Xưa nhà Thương đến đời Bàn Canh năm lần dời đô, nhà Chu đến đời Thành Vương ba lần dời đô, há phải các vua thời Tam Đại; ấy theo ý riêng tự tiện dời đô. Làm như thế cốt để mưu nghiệp lớn, chọn ở chỗ giữa, làm kế cho con cháu muôn vạn đời, trên kính mệnh trời, dưới theo ý dân, nếu có chỗ tiện thì dời đổi, cho nên vận nước lâu dài, phong tục giàu thịnh. Thế mà hai nhà Đinh, Lê lại theo ý riêng, coi thường mệnh trời, không noi theo việc cũ Thương Chu, cứ chịu yên đóng đô nơi đây, đến nỗi thế đại không dài, vận số ngắn ngủi, trăm họ tổn hao, muôn vật không hợp. Trẫm rất đau đớn, không thể không dời.
Huống chi thành Đại La, đô cũ của Cao Vương, ở giữa khu vực trời đất, được thế rồng chầu hổ phục, chính giữa nam bắc đông tây, tiện nghi núi sông sau trước. Vùng này mặt đất rộng mà bằng phẳng, thế đất cao mà sáng sủa, dân cư không khổ thấp trũng tối tăm, muôn vật hết sức tươi tốt phồn thịnh. Xem khắp nước Việt đó là nơi thắng địa, thực là chỗ tụ hội quan yếu của bốn phương, đúng là nơi thượng đô kinh sư mãi muôn đời.
Trẫm muốn nhân địa lợi ấy mà định nơi ở, các khanh nghĩ thế nào?
(Bản dịch của Viện Khoa học Xã hội Việt Nam, in trong Đại Việt sử ký toàn thư, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội, Hà Nội, 1993) - Trích nguồn: Bách khoa toàn thư mở Wikipedia; (Đối chiếu với lần tái bản 2004);