Điều chỉnh sơ đồ cấu trúc cấp hệ cho phác thảo nghiên cứu:Bài tập thực hành 2: Lập đề cương nghiên cứuĐề tài: DẤU ẤN PHẬT GIÁO TRONG VĂN HOÁ CHAMPA
DẪN NHẬP1. Lí do chọn đề tài- Văn hoá Champa là một bộ phận quan trọng góp phần làm nên văn hoá Việt Nam hiện nay. Cũng như, Chăm là một tộc người thiểu số sinh sống đông đúc tại miền Trung và Nam bộ Việt Nam. Từ đó đưa đến nhiệm vụ thiết yếu: cần hiểu biết văn hoá Champa vừa là để cùng chung sống hoà hợp,vừa là để bảo tồn những giá trị văn hoá đặc sắc của tộc người này, đồng thời còn là để hiểu biết rõ hơn và căn tính văn hoá Việt Nam, vốn một phần hình thành và phát triển trong tương quan giao lưu tiếp biến với văn hoá Champa.
- Không thể tìm hiểu văn hoá Champa mà không thông qua tìm hiểu tôn giáo Champa, mà Phật giáo là một trong số đó. Sự tồn tại, phát triển đỉnh cao và phai nhạt dần vai trò của Phật giáo trong lịch sử tôn giáo Champa là một vấn đề cần đào sâu nghiên cứu làm rõ hơn. Nghiên cứu vấn đề này vừa sẽ làm sáng tỏ "kiểu lựa chọn" đặc trưng của cư dân Champa trong tiếp nhận và ứng xử với Phật giáo và các tôn giáo khác, vừa là cơ sở để hiểu biết bộ mặt văn hoá Champa, vốn xuất phát từ kết quả quá trình giao lưu, tiếp biến văn hoá trong lịch sử, tức sự tiếp nhận dung hợp đa tôn giáo, đa sắc thái văn hoá.
- Một vấn đề còn hạn chế những nghiên cứu tập trung có trọng điểm đặt trên phương diện Phật giáo Champa, với sự vận dụng lý thuyết chức năng có kết hợp với lý luận giao lưu tiếp biến văn hoá.
2. Mục đích nghiên cứu- Đánh giá mức độ ảnh hưởng của văn hoá Phật giáo trong văn hoá Champa
- Xác định đặc điểm Phật giáo Champa xét như thành tố của hệ thống văn hoá Champa, từ đó nhận ra tính cách đặc trưng trong giao lưu tiếp biến văn hoá của cư dân Champa qua các thời kỳ lịch sử.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu- Đối tượng nghiên cứu: Phật giáo
- Phạm vi nghiên cứu:
+ Thời gian: Thời kỳ phong kiến Champa, tức giai đoạn tồn tại của các vương quốc của người Chăm từ khi lập quốc đến khi bị tiêu diệt và sáp nhập vào lãnh thổ Việt Nam, tương ứng giai đoạn từ năm 192 đến năm 1832.
+ Không gian: Lãnh thổ của vương quốc Champa trong lịch sử.
4. Lịch sử nghiên cứu vấn đề- Ngô Văn Doanh. (2002). Văn hóa cổ Chămpa. Nxb. Văn hóa Dân tộc. Tiết 2, chương 3 có trình bày về lịch sử và đặc điểm các tôn giáo Champa, nhưng chưa đi sâu vào mối quan hệ và tác động giữa chúng gây ra các biến đổi, cụ thể là với Phật giáo.
- Sakaya. (2008). “Sự biến đổi tín ngưỡng, tôn giáo của người Chăm ở Việt Nam”, trong Sự biến đổi của tôn giáo tín ngưỡng ở Việt Nam hiện nay. Hà Nội: Nxb. Thế giới, trang 131 – 173. Bài viết dừng lại ở sự mô tả quá trình, chưa tiến sâu lý giải quan hệ chức năng - nhu cầu tôn giáo.
- Bá Trung Phụ. (2008). "Vài nét về Phật giáo Chămpa". Nghiên cứu tôn giáo. Số 2-2018. Trình bày về lịch sử du nhập và các đặc điểm, các di sản của Phật giáo Chămpa, chưa thực hiện thao tác phân tích, lý giải sự chuyển biến của Phật giáo qua các thời kỳ tồn tại.
- Nguyễn Duy Hinh. (2010). Người Chăm xưa và nay. Nxb. Từ điển Bách khoa. Chương II, tiết 2, trình bày về lịch sử, đặc điểm, nội dung tư tưởng và sinh hoạt của các tôn giáo Champa, trong đó có đề cập Phật giáo và nêu giả thuyết rằng quan điểm của các tôn giáo được bản địa hoá khác có giao thoa, tiếp thu từ Phật giáo.
- Quảng Văn Sơn. (2014). "Phật giáo Champa: Từ tư liệu đến nhận thức". Nghiên cứu tôn giáo. Số 06(132)-2014, tr.46-57. Tiếp cận các nguồn văn bia, sử liệu cổ, mô tả về bộ mặt của Phật giáo trong xã hội Champa, lý giải bước đầu nguyên nhân mờ nhạt dần của tôn giáo này từ giác độ chức năng luận.
5. Phương pháp nghiên cứu và nguồn tư liệu5.1. Phương pháp nghiên cứu: - Phương pháp lịch sử - logic
- Phương pháp hệ thống - cấu trúc
5.2. Nguồn tư liệu: Tư liệu về lịch sử, văn hoá, Phật giáo Champa; về lịch sử và Phật giáo Việt Nam; về lịch sử và tư tưởng Phật giáo.
- Tư liệu về lịch sử, văn hoá, Phật giáo Champa:+ Dorohiêm & Dohamide. (1965).
Dân tộc Chàm lược sử. Sài Gòn: Hiệp hội Chàm Hồi giáo xuất bản - 186 tr.
+ Inrasara. (1994). Văn học Chăm. Hà Nội: Nxb. Văn hóa Dân tộc.
+ Inrasara. (2017).
Minh triết Chăm. Hà Nội: Nxb. Tri thức - 215 tr.
+ Lương Ninh. (2006).
Vương quốc Champa. Hà Nội: Nxb. Đại học quốc gia Hà Nội - 405 tr.
+ Ngô Văn Doanh. (2002).
Văn hóa cổ Chămpa. Nxb. Văn hóa Dân tộc.
+ Ngô Văn Doanh. (2006).
Tháp cổ Chămpa. Hà Nội: Nxb. Thế giới.
+ Nguyễn Duy Hinh. (2010).
Người Chăm xưa và nay. Nxb. Từ điển Bách khoa.
+ 《後漢書·南蠻西南夷列傳》
+ 《晉書卷九十七·列傳第六十七·四夷傳》
+ 《大唐西域求法高僧传.二卷.唐释义净撰.宋绍兴十八年福州开元禅寺刊本》
+ 《隋書·第四十七.南蠻.林邑列傳》
+ 《新唐書·南蠻下·環王》
+ 《宋史列傳第二百四十八·外國五》
+ 《元史·占城列傳》
- Tư liệu về lịch sử và Phật giáo Việt Nam:+ Lê Mạnh Thát. (2003).
Lịch sử Phật giáo Việt Nam (tập 1). Thành phố Hồ Chí Minh: Nxb. Thành phố Hồ Chí Minh.
+ Lê Mạnh Thát. (2001).
Lịch sử Phật giáo Việt Nam (tập 2). Thành phố Hồ Chí Minh: Nxb. Thành phố Hồ Chí Minh.
+ Lê Thành Khôi. (2018).
Lịch sử Việt Nam từ nguồn gốc đến giữa thế kỷ XX. Nxb. Thế giới.
+ Nguyễn Lang. (2011).
Việt Nam Phật giáo sử luận. Nxb. Văn học.
+ Viện Khoa học Xã hội Việt Nam. (1998).
Đại Việt sử ký toàn thư (tập 1, 2, 3). Hà Nội: Nxb. Khoa học Xã hội.
- Tư liệu về lịch sử và tư tưởng Phật giáo+ Conze, Edward. (2005).
Lược sử Phật giáo (người dịch: Nguyễn Minh Tiến). Nxb. Tổng hợp Tp. Hồ Chí Minh.
+ Pháp sư Thánh Nghiêm và Pháp sư Tịnh Hải. (2008).
Lịch sử Phật giáo thế giới. Nxb, Khoa học Xã hội.
+ Thích Thanh Kiểm. (1963).
Lược sử Phật giáo Ấn Độ. Sài Gòn: Nxb. Vạn Hạnh.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn-
Ý nghĩa khoa học: Đóng góp quan điểm nghiên cứu về bản sắc văn hoá Champa trên phương diện văn hoá tôn giáo mà cụ thể là Phật giáo, dưới giác độ chức năng luận; Tìm kiếm, bổ sung các phát hiện để nhận diện sâu hơn về văn hoá tộc người Chăm
-
Ý nghĩa thực tiễn: Gia tăng hiểu biết về văn hoá và con người Chăm, hướng đến hiểu biết để tôn trọng, trân trọng và cùng chung sống; Thắt chặt tinh thần tương giao, đại đoàn kết.
7. Bố cục nội dung đề tàiChương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN1.1. Các khái niệm- Khái niệm "Champa"
- Khái niệm "văn hoá", "văn hoá Champa"; triển khai đến "cấu trúc các thành tố của văn hoá", mà trong đề tài vận dụng đồng thời hai cấu trúc: cấu trúc ba thành tố (nhận thức, tổ chức, ứng xử) trong khảo sát văn hoá Champa, và cấu trúc năm thành tố (nhận thức, tận dụng, đối phó, lưu luyến, sùng bái) trong đánh giá mức độ lưu dấu hay ảnh hưởng của đạo Phật đối với văn hoá Champa.
- Khái niệm "tôn giáo", "Phật giáo".
1.2. Các lý thuyết nghiên cứu1.2.1. Lý thuyết chức năng luậnĐây là khung lý thuyết chính của đề tài, triển khai theo hướng xác định vai trò của Phật giáo trong sự thích ứng và tương hợp với nhu cầu tín ngưỡng của cư dân Champa để lý giải diễn trình du nhập, tồn tại và chuyển biến của tôn giáo này trong bối cảnh văn hoá nơi đây. Quá trình chuyển biến nhu cầu có thể đưa đến sự chuyển đổi chức năng, khiến Phật giáo hoặc đánh mất vị thế vốn có, hoặc phải thay đổi dạng thức tồn tại để đáp ứng phù hợp hơn.
1.2.2. Lý thuyết vùng văn hoáĐây là lý thuyết nghiên cứu liên quan, vận dụng nhằm xác định rõ hơn cơ tầng bản địa của văn hoá Champa xét trong khung cảnh văn hoá khu vực, cũng như khi lãnh thổ Champa ngày nay có thể thấy tương ứng với một không gian địa lý tương đối thống nhất, là cơ sở để hình thành một vùng văn hoá đặc thù.
1.2.3. Lý thuyết giao lưu - tiếp biến văn hoáĐây là lý thuyết nghiên cứu liên quan, được vận dụng nhằm lý giải sâu sắc hơn quá trình biến đổi của Phật giáo từ sau khi du nhập vào Champa, đặt trong mối quan hệ với tâm thức dân cư, nền tảng tín ngưỡng bản địa, cũng như với những tôn giáo khác cùng tồn tại trên mảnh đất này như Bà-la-môn giáo, Islam giáo.
Bên cạnh đó, từ tiêu điểm lý thuyết này, có thể phóng chiếu khai thác thêm những xung động va chạm lịch sử giữa Champa với các nền văn hoá khác như Ấn Độ, giáp ranh và lân cận như Việt Nam hoặc Trung Hoa...
1.3. Tổng quan về Vương quốc Champa1.3.1. Đặc điểm không gian văn hoá
1.3.2. Đặc điểm chủ thể văn hoá
1.3.3. Đặc điểm thời gian văn hoáTiểu kết chương 1Chương 2. BỐI CẢNH VĂN HOÁ CHAMPA VÀ QUÁ TRÌNH TIẾP NHẬN PHẬT GIÁO2.1. Bối cảnh văn hoá Champa trước khi tiếp nhận "Ấn hoá"2.1.1. Cơ tầng văn hoá bản địa Champa
2.1.2. Sự tiếp xúc với Việt Nam và Trung Hoa2.2. Tiến trình "Ấn hoá" ở Champa sự du nhập của Phật giáo2.2.1. Bối cảnh giao lưu Champa và Ấn Độ
2.2.2. Những tiếp nhận văn hoá Ấn Độ của Champa
2.2.3. Quá trình du nhập của Phật giáo vào Champa2.3. Quá trình tiếp nhận Phật giáo ở Champa xét trong quan hệ với các tôn giáo, tín ngưỡng khác2.3.1. Đặc điểm tôn giáo, tín ngưỡng Champa
2.3.2. Các thời kỳ tồn tại, phát triển của Phật giáo và những va chạm tôn giáo, tín ngưỡngTiểu kết chương 2Chương 3. ẢNH HƯỞNG CỦA PHẬT GIÁO TRONG VĂN HOÁ CHAMPA3.1. Phật giáo trong văn hoá nhận thức của Champa3.1.1. Vũ trụ quan và nhân sinh quan của Champa
3.1.2. Những tương quan và ảnh hưởng từ quan niệm Phật giáo3.2. Phật giáo trong văn hoá tổ chức của Champa3.2.1. Đặc điểm văn hoá tổ chức của Champa
3.2.2. Văn hoá tổ chức tăng đoàn Phật giáo
3.2.3. Những nét tương quan và ảnh hưởng3.3. Phật giáo trong văn hoá ứng xử Champa3.3.1. Văn hoá ứng xử với môi trường tự nhiên của Champa
3.3.2. Văn hoá ứng xử với môi trường xã hội của Champa
3.3.3. Tương quan và ảnh hưởng trong văn hoá ứng xử giữa Phật giáo với ChampaTiểu kết chương 3KẾT LUẬNTÀI LIỆU THAM KHẢO (Trước mắt hiện có)
1. Bá Trung Phụ. (2008). "Vài nét về Phật giáo Chămpa".
Nghiên cứu tôn giáo. Số 2-2018.
2. Dương Ngọc Dũng. (2016).
Tôn giáo nhìn từ viễn cảnh xã hội học. Thành phố Hồ Chí Minh: Nxb. Hồng Đức.
3 . Đỗ Minh Hợp, Nguyễn Anh Tuấn, Nguyễn Thanh và Lê Hải Thanh. (2005).
Tôn giáo: Lý luận xưa và nay. Nxb. Tổng hợp thành phố Hồ Chí Minh.
4. Inrasara. (2003).
Văn hóa – Xã hội Chăm: Nghiên cứu và đối thoại. Nxb. Văn học.
5. Jean-François Hubert. (2005).
The Art of Champa. Parkstone International Press.
6. Keown, Damien. (2016).
Dẫn luận về Phật giáo (người dịch: Thái An). Tp. Hồ Chí Minh: Nxb. Hồng Đức.
7. Nguyễn Đăng Thục. (1961).
Văn hoá Việt Nam với Đông Nam Á. Sài Gòn: Nxb. Văn hoá Á Châu.
8. Phan An. (2004). "Người Chăm và tôn giáo".
Kỷ yếu Hội thảo Quốc tế Việt Nam học lần thứ hai. Hà Nội: Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, tr. 519-522.
9. Phan Đăng Nhật. (2003).
Luật tục Chăm và luật tục Raglai. Hà Nội: Nxb. Văn hoá dân tộc.
10. Quảng Văn Sơn. (2014). "Phật giáo Champa: Từ tư liệu đến nhận thức".
Nghiên cứu tôn giáo. Số 06(132)-2014, tr.46-57.
11. Redpield, R., Linton, R. and Herskovits M.J. (1936). "Memorandum for The Study of Acculturation".
American Anthropologist (N.s., 38, 1936).
12. Sakaya. (2010).
Văn hóa Chăm: Nghiên cứu và phê bình. Nxb. Phụ nữ.
13. Smart, Ninian. (1997).
Reflections in the Mirror of Religion. London: MacMillan Press.
14. Trần Đình Hằng. (2008). "Tiếp xúc văn hoá Việt- Champa ở miền Trung: Nhìn từ làng xã vùng Huế".
Kỷ yếu Hội thảo Quốc tế Việt Nam học lần thứ ba. Hà Nội: Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, tr. 371-387.
15. Trần Ngọc Thêm. (1996).
Tìm về bản sắc văn hoá Việt Nam. Thành phố Hồ Chí Minh: Nxb. Thành phố Hồ Chí Minh.
16. Trần Ngọc Thêm. (2014).
Những vấn đề văn hoá học lý luận và ứng dụng. Nxb. Văn hoá - Văn nghệ Thành phố Hồ Chí Minh.
17. Trần Thiều. (2004). "Sắc thái Chăm trong văn hoá Việt Nam".
Kỷ yếu Hội thảo Quốc tế Việt Nam học lần thứ hai. Hà Nội: Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, tr. 681-688.