Đã có phụ nữ nào đỗ các kỳ thi của triều đình?
Trong suốt chiều dài lịch sử gần nghìn năm của nền giáo dục nho giáo tại Việt Nam, phụ nữ chịu những thành kiến nặng nề. Không một phụ nào được dự thi các kỳ thi của triều đình, thậm chí ở các tỉnh.
Trong quá trình lịch sử học vấn phát triển như vậy, thì người phụ nữ đã làm gì để có thể mình được đi học và được đi thi cử? và từng có phụ nữ nào đỗ các kỳ thi của triều đình?
Theo tôi được biết là chỉ có một người phụ nữ duy nhất đạt được hộc vị tiến sĩ dưới triều đại Mạc (1527 - 1592) tên là: Nguyễn Thị Duệ, quê ở huyện Chí Linh - Hải Dương đã giả trai đi học và đi thi.
Khoa thi Hội năm Giáp Ngọ (1594) bà mang tên giả là Nguyễn Du đi thi và đỗ đầu khi tuổi vừa 20. Đến khi mở yến tiệc chiêu đãi các tân khoa, vua Mạc Kính Cung thấy vị tiến sĩ trẻ dáng vẻ mảnh mai, mặt mày thanh tú... nên dọ hỏi. Khi đã rõ chuyện, Nguyễn Thị Duệ không bị khép tội mà còn được vua khen ngợi... Sau đó, vua mời bà vào cung để dạy các phi tần, rồi được tuyển làm phi: Tinh Phi (Sao Sa) và người ta quen gọi là “Bà Chúa Sao”.
Năm 1625, quân Lê - Trịnh tiến lên Cao Bằng diệt nhà Mạc. Nguyễn Thị Duệ vào rừng ẩn náu, bị quân lính bắt được. Mến tài, vua Lê và chúa Trịnh vẫn cho bà trông coi việc dạy học trong vương phủ... Năm 70 tuổi, Nguyễn Thị Duệ xin về nghỉ nơi quê nhà.
Nguyễn Thị Duệ sống hơn 80 tuổi mới qua đời. Khi mất, người dân địa phương lập đền thờ, tôn bà làm phúc thần.
Chúng ta nghĩ gì về hành động của bà? Tuy thời xa xưa, phụ nữ thật khó để được bước chân vào trường lớp và tham dự các kỳ thi? có lẽ nào đây chín là hành động mong muốn được "quyền được bình đẳng của phụ nữ" thời xưa và cũng có lẽ đây là hành động "đòi quyền bình đẳng" căn bản cho phụ nữ sau này (thời hiện đại). mà xã hội hiện đại thường thốt ra với nhau khi bị ai đó coi mình là không nên làm cái này hoặc cái kia...chỉ có bọn con trai làm thôi.....thì lập tức có câu "phụ nữ và đàn ông===bình đẳng rồi"....???.